2دانش‌آموخته¬ دکتری رشته¬ معارف اسلامی، فقه و حقوق دانشگاه امام صادق(ع)
چکیده
عدالت هدف مهم هر شریعت و هر حکومتی از جمله انقلاب اسلامی ایران است، اما مساله مهم، شناخت مصادیق عدالت است. آیا بشر می تواند همه مصادیق عدالت مخصوصا آن چه که به احکام شریعت برمی گردد، بشناسد؟ روش استنباط احکام، روشی است که در مواردی که قطع به حکم شرعی نداریم، ما را در رسیدن به حکم عادلانه نزدیک می کند و پیروی از آن برای ما در نزد پروردگار متعال حجت است. آیات و روایات فراوانی در مورد عدل و قسط و انصاف آمده است. آیا باید در تشخیص مصادیق این عناوین مانند سایر عناوین دیگر متون دینی به عرف و عقلا مراجعه کرد؟ تحلیل فقهای معظم در طول تاریخ فقه درباره ی این مساله چه بوده است؟ بسیاری از آیات و روایات، ظهور در اجرای مصادیق روشن عدالت و قسط دارد و برخی از آن ها در مورد مبنای عدالت توضیح داده اند که به علم و حق ارتباط دارد. بنابراین در مواردی می توان به تشخیص عرف و عقلا از مصادیق عدالت و قسط در استنباط حکم شرعی مراجعه کرد مصادیق آن را از روی اطمینان و یقین تشخیص دهند.
Justice is the Primary objective of any religion or government including the Islamci Republic of Iran. However, the main point here is the way of knowing the extensions of justice. Is it possible for man to know all extensions of justice especially those referring to the Divine Law? The methodology of deduction of Islamic regulations is one that helps us to get close to the just rule in cases we do not have certain knowledge of legal rules. Thus practicing such a rule would be sufficient proof before the Almighty Allah. There are a lot of Quranic verses and traditions concerning justice, social justice, and equity. Should we refer to the custom and the common sense of reasonable men to recognize the extensions of the above – mentioned concepts as is the case for other religious concepts? What is the analysis of the great Muslim jurisprudents concerning this issue throughout the history of jurisprudence? A large number of Quranic verses and traditions seem to deal with the issue of implementation of the clear extensions of justice and social justice while some of them explain the foundations of justice, i-e. knowledge and truth. Therfore, we can refer to the crit eria of custom and common sense for recognition of the extensions of justice and social justice towards deduction of legal rules only in cases that the outcome of the above two conform to the fourth source of Shariah i.e. intellect. Thus it is necessary for them to recognize the extensions with certainty.
کلیدواژه‌ها [English]
Justice, social justice, custom, the reasonable, truth, Knowledge
مراجع
قرآن کریم.
ابن منظور، أبیالفضل جمالالدین محمد بن مکرم(1405)، لسانالعرب، قم: نشر ادبالحوزه.
ابو علی حسین بن عبدالله بن سینا(1403)، الاشارات و التنبیهات، شرح: نصیرالدین محمدبن محمدبن الحسن الطوسی، شرح الشرح: قطبالدین محمدبن محمدبن ابی جعفر الرازی، دفتر نشر کتاب.
ابو علی حسینبن عبداللهبن سینا(1364)، النجاۀ «فی الحکمۀ المنطقیۀ و الطبیعیۀ و الالهیۀ»، تهران: مرتضوی.
احسائی، محمدبن علیبن ابراهیم(معروف ب ابن ابی جمهور)(1403)، عوالی اللئالی العزیزیۀ فی الاحادیث الدینیۀ، قم: مطبعۀ سیدالشهداء.
اصفهانی، محمد(1404)، الفصول الغرویه، قم: دار إحیاء العلوم الإسلامیۀ.
اندلسی، ابن حزم(بیتا)، محلی، تحقیق احمد محمد شاکر، بیروت: دارالفکر.
