اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,389 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,221,789 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,215,495 |
استیفای عوامل مهجوریت ایده «ترادف مفهومی» در باب صفات الهی (با تأکید بر آثار ابن سینا و شیخ احسائی) | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| مقاله 12، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 30، آبان 1396، صفحه 233-256 اصل مقاله (399.45 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/prr.2018.2122 | ||
| نویسنده | ||
| محمود هدایت‌افزا* | ||
| دانش آموخته دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| ایدۀ سینوی در باب ترادف مفهومی صفات ذاتی ایزد متعال شاذترین نگاه در باب اوصاف ذات احدی محسوب می‌شود. طبعاً این رخداد معلول برخی دلایل علمی و عوامل غیرمعرفتی است، که پژوهش پیشِ رو عهده‌دار گردآوری و تبیین آنهاست. عدم ارائۀ استدلال قیاسی به سود این مدعا در آثار مشهور سینوی، عدم طرح نظریه در اشارات و تنبیهات، بی‌توجهی شارحان آراء بوعلی به اصل نظریه، گزارش‌های ناقص اندک ناقدان ایدۀ «ترادف»، خوانش کلامی از کلمات شیخ، و تقلیل نظریۀ وی به اتحاد مصداقی صفات، همگی عوامل مستند مهجوریت ایدۀ سینوی در باب مفاهیم اوصاف الهی به شمار می‌آیند. اما نقدهای پررنگ صاحب أسفار بر ایدۀ «ترادف» بستر مناسبی برای اطلاع اجمالی متأخران، از آن نظریه، فارغ از شناخت قائل آن فراهم ساخت. در این میان، احمد احسائی از ایدۀ «ترادف» استقبال کرد و با تمهیدات بیشتری به تبیین دقیق‌تر آن نظریه و دفع انتقادات صدرایی همت گمارد. احسائی همچنین در جهت تطبیق ایدۀ «ترادف» با آموزه‌های شیعی تلاش شایانی نمود، اما به دلیل مهجوریت مکتب فکری وی در محافل علمیِ رسمی و نیز برخی نقود تخریبی اندیشمندان متأخر بر آراء او، به فاصلۀ اندکی، مجدداً ایدۀ مزبور به دست فراموشی سپرده شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ترادف مفهومی صفات خداوند؛ ذات احدی؛ انتزاع مفاهیم متغایر؛ ابن سینا؛ احمد احسائی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Theory of "Conceptual Synonymy" of the Divine Attributes and Its Negligence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahmud Hedayatafza | ||
| PhD graduate in Islamic philosophy and theology, department of philosophy and Islamic teachings, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The Avicennian idea about the conceptual synonymy of the divine characteristics of the omnipotent God is considered as the rarest viewpoint having something to do with the characteristics attributed to the One God. Naturally, such an incident has been caused both by some epistemic and non-epistemic factors. The present study compiles and elaborates these factors. There are several causes which have resulted in abandonment of Avicennian theory of divine attributes including (1) he absence of deductive reasoning in favor of such a claim in Avicennian popular works, (2) the absence of the theory from Avicenna’s major work, al-Isharat wa al-Tanbihat, (3) negligence of Avicenna’s commentators with respect to the theory, (4) scarcity of reports by the critics of the idea of “synonymy”, (5) theological perceptions of the Avicennian discourse and (6) reducing his theory to an referential unification of the divine characteristics. But, the highly accentuated criticisms by Mulla Sadra of the idea of “synonymy” brought about an appropriate grounding for the late-comers’ awareness of the theory, free from having a clear recognition of the person who proposed it. In between, Ahmad al-Ahsa’ie welcomed the idea of “synonymy” and endeavored to come up with a more precise elucidation of the aforementioned idea as well as the refutation of the criticisms put forth by Mulla Sadra. Also, al-Ahsa’ie made considerable efforts in line with adjusting the idea of “synonymy” with the Shiite teachings, but in virtue of his being refuted by the mainstream Shiite thinkers, the theory made ignored after a short time. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Conceptual Synonymy Theory, Essence of the One, Conflicting Concepts’ Abstraction, Avicenna, Ahmad al-Ahsa’ie | ||
| مراجع | ||
|
آشتیانی، سید جلال‌الدین. 1376. حواشی بر شرح رسالة المشاعر لاهیجانی. تهران: امیرکبیر. ابن‌رشد، محمد بن ولید. 1993. تهافت التهافت. مقدمه و تعلیق از محمد العریبی. بیروت: دارالفکر. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1375. الإشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1326. «أقسام العلوم العقلیه»، تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات: 104-118. قاهره: دار العرب. ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله. 1383. إلهیات دانشنامۀ علائی. با مقدمه و تصحیح و حواشی محمد معین. همدان: دانشگاه بوعلی سینا. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1404ـ‌الف. التعلیقات. تحقیق از عبدالرحمن بدوی. بیروت: مکتبة الأعلام الإسلامی. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1404ـ‌ب. الشفاء (إلهیات). تحقیق از سعید زائد. قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1400. «العرشیه» (فی التوحید)، مندرج در رسائل ابن‌سینا. قم: بیدار. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1371. المباحثات. با مقدمه و تصحیحِ محسن بیدارفر. قم: بیدار. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1363. المبدأ و المعاد. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1379. النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. مقدمه و تحقیق از محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران. أحسائی، احمد. 1430ـ‌الف. «إعتباریة»، مندرج در جوامع الکلم. بصره: مطبعة الغدیر. أحسائی، احمد. 1430ـ‌ب. «جواب شیخ رمضان بن‌ابراهیم»، مندرج در جوامع الکلم. بصره: مطبعة الغدیر. أحسائی، احمد. 1427. شرح العرشیه. مقدمه و تحقیق از صالح احمد الدباب. بیروت: مؤسسة شمس هجر و مؤسسة البلاغ. أحسائی، احمد. 1426. شرح الفوائد (تسع عشرة فائده فی حکمة اهل‌البیت). مقدمه و تحقیق از راضی ناصر السلمان الأحسائی. بیروت: مؤسسة الفکر الاوحد و مؤسسة البلاغ. أحسائی، احمد. 1428. شرح المشاعر. مقدمه و تحقیق از توفیق ناصر البوعلی. بیروت: مؤسسة الإحقاقی و مؤسسة البلاغ. أحسائی، احمد. 1430ـ‌ج. «مباحث الألفاظ»، مندرج در جوامع الکلم. بصره: مطبعة الغدیر. احقاقی، عبدالرسول. 1424. التحقیق فی مدرسة الاوحد. کویت: جامع الإمام الصادق (ع). اسفراینی نیشابوری، فخرالدین. 1383. شرح کتاب النجاة لإبن‌سینا (قسم الإلهیات). مقدمه و تحقیق از حامد ناجی اصفهانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. اصفهانی، میرزا مهدی. بی‌تا. تقریرات. به قلم شیخ محمود حلبی. مرکز اسناد و کتابخانۀ آستان قدس رضوی 12480. ایرجی‌نیا، اعظم. 1384. بررسی تطبیقی صفات الهی از دیدگاه ابن‌سینا، ملاصدرا و قاضی عبدالجبار معتزلی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. قم: دانشگاه قم. ایرجی‌نیا، اعظم. 1389. شناخت صفات خداوند از دیدگاه ابن‌سینا و توماس آکوئینی. رسالۀ دکتری. قم: دانشگاه قم. بهمنیار بن‌المرزبان، ابوالحسن. 1375. التحصیل. تصحیح و تعلیق از مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران. تهرانی، آقابزرگ. 1408. الذریعة إلی تصانیف الشیعه. اسماعیلیان قم و کتابخانۀ اسلامیۀ تهران. حشمت‌پور، محمدحسین. بی‌تا. «دروس صوتی إلهیات شفاء». سایت انجمن حکمت. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. ذبیحی، محمد. 1383. «اتحاد مفهومی و مصداقی ذات و صفات واجب تعالی از دیدگاه ابن‌سینا»، اندیشۀ دینی 13. ذبیحی، محمد. 1392. فلسفۀ مشاء (با تکیه بر اهم آراء ابن‌سینا). تهران: سمت. زمانی، مهدی. 1394. «ملاحظات معناشناختی در تحلیل مسئله اتحاد و تغایر مفهومی صفات خداوند از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا»، فلسفۀ دین 50. سبزواری، ملاهادی. 1383. اسرار الحکم، با مقدمۀ منوچهر صدوقی سُها و تصحیح کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی. سبزواری، ملاهادی. 1981. تعلیقات علی الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث. سبزواری، ملاهادی. 1369-1379. شرح المنظومة. تصحیح و تعلیقات از حسن حسن‌زاده آملی. تهران: ناب. سعادت مصطفوی، سید حسن. 1393. دروس إلهیات نجات. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سلیمانی، فاطمه. 1393. «معناشناسی اوصاف الهی از نگاه ابن‌سینا در پاسخ به مسئلۀ زبان دین». الهیات تطبیقی 11. شهیدی، سعیده سادات. 1388. «عینیت مفهومی اوصاف الهی در فلسفۀ ابن‌سینا». حکمت سینوی 42. صادقی، مرضیه. 1388. «طرح آشتی ترادف سینوی و عینیت صدرایی در باب صفات الهی». خردنامۀ صدرا 56. عبودیت، عبدالرسول. 1389. درآمدی به نظام حکمت صدرائی. ج 1. تهران: سمت. غزالی، ابوحامد. 1382. تهافت الفلاسفه. تحقیق از سلیمان دنیا. تهران: شمس تبریزی. لاهیجانی، محمدجعفر. 1376. شرح رسالة المشاعر. تصحیح و حواشی از سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: امیرکبیر. لاهیجی، میرزا حسن. 1391. زواهر الحکم. ترجمه و توضیح از سید حسین واعظی. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران. مدرس طهرانی، آقاعلی. 1378. مجموعه مصنفات حکیم مؤسس. مقدمه و تنظیم و تصحیح و تحقیق از محسن کدیور. تهران: مؤسسه اطلاعات. مصباح یزدی، محمدتقی. بی‌تا. «دروس صوتی إلهیات شفاء»، قابل دسترس در: سایت مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. مطهری، مرتضی. 1376. دروس الهیات شفاء (مقالات هشتم و نهم). مندرج در مجموعه آثار. تهران: صدرا. مطهری، مرتضی. 1375. «مقدمه»، در التحصیل، تهران: دانشگاه تهران. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1981. الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. تعلیقات از ملاهادی سبزواری و علامه طباطبایی. بیروت: دار احیاء التراث. ناجی اصفهانی، حامد. 1383. «مقدمۀ مبسوط و تعلیقات»، در شرح کتاب النجاة لإبن‌سینا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. هدایت‌افزا، محمود، و سید عبدالرحیم حسینی. 1394. «مبادی نظری ترادف مفهومی صفات ذاتی خداوند از منظر ابن‌سینا و شیخ احسائی». حکمت سینوی 53. هدایت‌افزا، محمود. 1396. معناداری صفات ذاتی خداوند در پرتو ترادف مفهومی صفات. رسالۀ دکتری. قم: پردیس فارابی دانشگاه تهران. یثربی، سید یحیی. 1385. ترجمه و شرح الهیات نجات. قم: بوستان کتاب. یثربی، سید یحیی. 1388. تاریخ تحلیلی‌ـ‌انتقادی فلسفۀ اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,277 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 465 |
||