اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,388 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,220,314 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,215,173 |
بررسی دیدگاه‌های مختلف فلاسفه اسلامی در نقد و اصلاح نظریه ماده - صورتگرایی مشائیان | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| مقاله 4، دوره 25، شماره 65، فروردین 1400، صفحه 81-112 اصل مقاله (549.99 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/ap.2021.241435.1542 | ||
| نویسندگان | ||
| سعید انواری* 1؛ حمیده مختاری2 | ||
| 1دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران . | ||
| 2دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| در این مقاله، نظریة ماده- صورتگرایی مشائیان و مبانی آن در مواجهه با دیدگاه‌های جدید فیزیکی (نظریة اتم‌ها) را نقد و تحلیل کرده و بدین منظور، دو دیدگاه رقیب این نظریه در تاریخ فلسفة اسلامی، یعنی نظریة منسوب به رواقیان (عرضهشده ازسوی ابوالبرکات و سهروردی) و نظریة ذره‌گرایی در تفسیرهای فلسفی (اجسام صغار صلبه) و کلامی آن (اجزای لایتجزی) را بررسی کرده ایم؛ سپس رویکرد اندیشمندان معاصر دربارۀ نظریة ماده- صورتگرایی را واکاوی و آنان را براساس نظراتشان به سه گروه تقسیم کرده ایم: دو گروه از ایشان نظریة ماده- صورتگرایی را نفی کرده و هرکدامشان به نحوی از یکی از نظریات مخالفان با این نظریه حمایت کرده‌اند. در این میان، محیی‌الدین الهی قمشه‌ای و استاد حسن‌زادة آملی به نظریة ذره‌گرایان تمایل یافته و استاد مصباح یزدی و استاد فیاضی به نظریة منسوب به رواقیان گرایش پیدا کرده‌اند. دستۀ دیگر، کسانی همچون فاضل تونی و علامه طباطبایی هستند که کوشیده‌اند به نحوی میان نظریة ماده- صورتگرایی و نظریة اجسام صغار صلب و دیدگاه فیزیک جدید جمع کنند؛ باوجود آن، برخی مبانی نظریة ماده- صورتگرایی مانند متصل دانستن جسم، بالفعل نبودن اجزای جسم و وجودداشتن هیولای اولی همچنان با چالش‌های فلسفی و تجربی مختلف روبه روست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ماده؛ صورت جسمیه؛ صورت نوعیه؛ جسم؛ ابنسینا؛ مشائیان؛ جزء لایتجزی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Study of Different Views of Islamic Philosophers in Critique and Reform of the Peripatetic Hylomorphism | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Saeed Anvari1؛ Hamideh Mokhtari2 | ||
| 1Associate professor of the department of Philosophy, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran. | ||
| 2Ph.D student in Islamic Philosophy and Theology, Allameh Tabataba’I University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| This article aims to review the theory of peripatetic hylomorphism and its foundations in the face of new physical perspectives (theory of Atom). For this purpose, two competing views of this theory in the history of Islamic philosophy, that is, the theory attributed to the Stoics (by Abolbarakat and Suhrawardi) and Atomism in its philosophical (small solid objects) and theology interpretations (a substance that cannot be further broken down), have been studied. Then, the approach of contemporary thinkers towards the theory of hylomorphism is examined. Furthermore, it has been shown that their views can be divided into three groups. Two groups of them have rejected the theory of hylomorphism. Furthermore, each of them has somehow supported one of its historically rival theories. Mohyeddin Elahi Ghomshei and Hassanzadeh Amoli have become interested in Atomism, and Mesbah Yazdi and Fayyazi have tended to the theory attributed to the Stoics. Others such as Fazel Touni and Allameh Tabataba’i have tried to somehow reconcile this theory with the theory of small solid objects and a new perspective on physics. Nevertheless, some of the foundations of hylomorphism theory face various philosophical and empirical challenges. Such as knowing that the body is connected, the body parts are not present, and that the prime matter (Hyle) still exists. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Prime matter (Hyle), Corporeal form, Specific form, Body, Ibn Sina, Peripatetics, Indivisible parts | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1380). قواعد کلی در فلسفة اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن‌رشد، محمد بن احمد (1380). تلخیص مابعدالطبیعة (عثمان امین، محقق). تهران: حکمت.
ابن‌رشد، محمد بن احمد (2002م). تهافت التهافت (صلاح‌الدین الهواری، قدم له و علق حواشیه). بیروت: المکتبة العصریة.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین طوسی، شارح). قم: نشر البلاغة.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1383). الهیات دانشنامة علائی (محمد معین، مصحح). همدان: دانشگاه بوعلیسینا.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1404ق-الف). الشفاء (الهیات) (ابراهیم بیومی مدکور، مراجعه و تصدیر). قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1404ق-ب). الشفاء (طبیعیات) (ابراهیم بیومی مدکور، مراجعه و تصدیر). قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1405ق). التعلیقات (عبدالرحمان بدوی، مصحح). بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.ابن‌کمونه، سعد بن منصور (1387). شرح التلویحات اللوحیة و العرشیة (نجفقلی حبیبی، مصحح). تهران: میراث مکتوب.
ابوالبرکات، هبةالله (1373)، المعتبر فی الحکمة. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
اخوانالصفا (1957م). رسائل اخوان الصفاء و خلّان الوفاء. بیروت: دار صادر.
اذکایی، پرویز (1384). حکیم رازی. تهران: طرح نو.
اردکانی، احمد بن محمد حسینی (1375). مرآت الأکوان: تحریر شرح هدایۀ ملاصدرای شیرازی (عبدالله نورانی، مصحح)، تهران: میراث مکتوب.
ارسطو (1385). مابعدالطبیعه (متافیزیک) (محمدحسن لطفی، مترجم). تهران: طرح نو.
الهی قمشه‌ای، محیی‌الدین مهدی (1363). حکمت الهی (عام و خاص). تهران: اسلامی.
انواری، سعید (1395الف). تفاوت هیئت در حکمت اشراق با عَرَض در حکمت مشاء. شناخت، (74)، 23-38.
انواری، سعید (1395ب). نگرش فلسفی علامه طباطبایی و استاد مطهری به دو قانون فیزیکی (قانون اول نیوتن و قانون بقای ماده و انرژی). اندیشة علامه طباطبایی، 3(5)، 7-30.
اهانیان، هانس سی. (1372). فیزیک نوین (جلالالدین پاشایی راد و بهرام معلمی، مترجمان). تهران: نشر ماد.
بهمن یار، ابن‌المرزبان (1375). التحصیل (تصحیح مرتضی مطهری). تهران: دانشگاه تهران.
ترابران، زهرا؛ و جوارشکیان، عباس (1392). چیستی و هستی ماده. مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام، 45(91)، 31-56.
تیلور، کریستوفر چارلز ویستن (1390). تاریخ فلسفة راتلج (جلد 1: از آغاز تا افلاطون) (حسن مرتضوی، مترجم). تهران: نشر چشمه.حسن‌زادۀ آملی، حسن (1379الف). تعلیقه بر شرح المنظومة سبزواری (مسعود طالبی، محقق). تهران: نشر ناب.
حسن‌زادۀ آملی، حسن (1379ب). هزار و یک کلمه. قم: بوستان کتاب.
حسن‌زادۀ آملی، حسن (1393). دروس شرح اشارات و التنبیهات (نمط اول: طبیعیات). قم: آیت اشراق.
حسینی، داوود؛ و درگاهی‌فر، رضا (1399). ترکیب اتحادی ازمنظر صدرالدین دشتکی. جاویدان خرد، (38)، 123-149.
حلی، حسن بن یوسف (1387). الأسرار الخفیّة فی العلوم العقلیّة (مرکز احیاء التراث الإسلامی، محقق). قم: بوستان کتاب.
حلی، حسن بن یوسف (1417ق). کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد (حسن حسن‌زادة آملی، محقق و تعلیقهنویس). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
دشتکی، غیاثالدین منصور (1386). مصنفات غیاثالدین منصور حسینی دشتکی شیرازی (عبدالله نورانی، مصحح). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه تهران.
ریزی، اسماعیل بن محمد (1377). حیات النفوس: فلسفة اشراق به زبان فارسی (محمدتقی دانش‌پژوه، مصحح). تهران: موقوفات دکتر محمود افشار.
زارعی، زهره؛ و شیرزاد، امیر (1396). بررسی انتقادات ملاصدرا بر سهروردی در بحث حقیقت جسم. پژوهش‌های هستی‌شناختی، 6(11)، 85-106.
سبزواری، ملاهادی (1379). شرح المنظومه (مسعود طالبی، محقق). تهران: نشر ناب.
سعادت مصطفوی، سید حسن (1395). طبیعیات: شرح نمط اول از کتاب الإشارات و التنبیهات (مجید شمسآبادی و امید ارجمند، تحقیق و نگارش). تهران: دانشگاه امام صادق.
سلیمانی، فاطمه (1386). ماده ازنگاه فیزیک و فلسفه. مشکوة النور (حکمت سینوی)، 36-37، 20-55.
سوری، روحالله (1396). نقد و بررسی دیدگاه مشاء مبنیبر بساطت جسم از اجزای بالفعل با تأکید بر دیدگاه علامه حسن‌زاده. نسیم خرد، 3(5)، 67-86.
سهروردی، شیخ شهابالدین (1375الف). التلویحات اللوحیة و العرشیة: مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق (جلد 1) (هانری کربن، مصحح). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سهروردی، شیخ شهابالدین (1375ب)، حکمة الإشراق: مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق (جلد 2) (هانری کربن، مصحح). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سهروردی، شیخ شهابالدین (1375ج). المشارع و المطارحات: مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق (جلد 1) (هانری کربن، مصحح). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شاه‌نظری، جعفر؛ و عزیزی، حسن (1391). بررسی و تحلیل ماهیت جسم ازدیدگاه مشاء و اشراق. پژوهش‌های معرفتشناختی، 1(2)، 137-152.
شعرانی، میرزا ابوالحسن (1384). فلسفة اولی یا مابعدالطبیعه: بخشی از کتاب زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی علامه میرزا ابوالحسن شعرانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1383). رسائل الشجرة الإلهیة فی علوم الحقائق الربانیة (نجفقلی حبیبی، مصحح). تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران.
شهیدی، سعیده سادات (1384). ماهیت جسم ازدیدگاه فلاسفة یونانی و مسلمان. مشکوة النور (حکمت سینوی)، 9(28 و 29)، 57-74.
شیرازی، قطب‌الدین (1383). شرح حکمة الإشراق (عبدالله نورانی و مهدی محقق، مصححان). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی السفار الاربعة العقلیة. بیروت: دار الإحیاء التراث.
طاهری، اسحاق (1384). نظریة ذره: فرایند شکل‌گیری، آموزه‌ها و قوّت آن. اندیشه‌های فلسفی (فلسفة دین)، 1(2)، 117-134.
طباطبایی، محمدحسین (1362). نهایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1371). اصول فلسفه و روش رئالیسم: مجموعۀ آثار استاد مطهری (جلد 6). تهران: صدرا.
طباطبایی، محمدحسین (1397ق). بدایة الحکمة. قم: المطبعة العلمیة.طوسی، خواجه نصیرالدین (1375). شرح الإشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.عبودیت، عبدالرسول (1387). فلسفة مقدماتی: برگرفته از آثار استاد شهید مرتضی مطهری. تهران: سمت.
عبودیت، عبدالرسول (1394). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. تهران: سمت.
علیقلی بن قرچغایخان (1377). احیای حکمت (فاطمه فنا، مصحح). تهران: میراث مکتوب.
غفاری، حسین؛ و کمالی، محمدمهدی (1397). تأملی در تبیین فیلسوفان اسلامی از تلازم بین ماده و صورت. تأملات فلسفی زنجان، 8(20)، 11-40.
فاضل تونی، محمدحسین (1390). حکمت قدیم: مجموعۀ رسایل عرفانی و فلسفی. قم: آیت اشراق.فخرالدین الرازی (1407ق). المطالب العالیة (حجازی سقا، محقق). بیروت: دار الکتاب العربی.
فخرالدین الرازی (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الإلهیات و الطبیعیات. قم: بیدار.
فیاضی، غلامرضا؛ و حیدرپور، احمد (1395). هیولای فلسفی در چالش منطقی. نسیم خرد، 2(3)، 53-72.
قربانی، رحیم (1383). پژوهشی دربارة حقیقت و ماهیت انرژی. قبسات، 30 و 31، 293-329.
کاپلستون، فردریک چارلز (1396). تاریخ فلسفه (جلد 1: یونان و روم). تهران: علمی و فرهنگی.
کاتبی قزوینی، علی بن عمر (1353). حکمة العین و شرحه (جعفر زاهدی، مصحح). مشهد: دانشگاه فردوسی.
کاظمی‌زاده، فاطمه (1376). ماهیت جسم طبیعی. مشکوة النور (حکمت سینوی)، (1)، 32-38.
کرین، کنت اس. (1379). فیزیک جدید (منیژه رهبر و بهرام معلمی، مترجمان). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کمالی، محمدمهدی؛ و کمالی، محمدحسن (1398). بررسی و نقد براهین فیلسوفان اسلامی بر ابطال مذهب ذره‌گرایی. معرفت فلسفی، 17(65)، 65-80.
لاهیجی، عبدالرزاق (1383). گوهر مراد. تهران: نشر سایه.
لاهیجی، عبدالرزاق (1426ق). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام (اکبر اسد علی‌زاده، محقق). قم: مؤسسة الإمام الصادق.
لائرتیوس، دیوگنس (1387). فیلسوفان یونان (بهراد رحمانی، مترجم). تهران: نشر مرکز.مصباح یزدی، محمدتقی (1363الف). تعلیقات بر نهایة الحکمة. تهران: الزهراء.
مصباح یزدی، محمدتقی (1363ب). دروس فلسفه (تقریری فشرده از درسهای مؤسسة در راه حق). تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1386). شرح الهیات شفاء (عبدالجواد ابراهیمی‌فر، تحقیق و نگارش). قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1396). آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1368). پاورقی بر اصول فلسفه و روش رئالیسم (جلد 4). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1371الف). تعلیقه بر اصول فلسفه و روش رئالیسم (مجموعۀ آثار) (جلد 6). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1371ب). شرح مختصر منظومه (مجموعۀ آثار) (جلد 5). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1372). درسهای نجات (مجموعۀ آثار) (جلد 7). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1374). توحید (مجموعۀ آثار) (جلد 4). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1380). درسهای الهیات شفا (مجموعۀ آثار) (جلد 8). تهران: صدرا.
میرداماد، محمدباقر (1381). الایماضات: مصنفات میرداماد (جلد 1) (عبدالله نورانی، بهاهتمام). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ناجی اصفهانی، حامد؛ و قاسمی، ناصر (1395). مقایسه بین جوهر فرد ازنظر متکلمان اسلامی و ذرات بنیادین در فیزیک نوین. پژوهش‌های علم و دین، 7(2)، 97-116.
ناصرخسرو قبادیانی (1384). زاد المسافر (سید محمد عمادی حائری، مصحیح). تهران: میراث مکتوب.
نبویان، سید محمدمهدی (1396). جستارهایی در فلسفۀ اسلامی: مشتمل بر آرای اختصاصی آیتالله فیاضی. قم: مجمع عالی حکمت.
نگری، احمد (1395ق). دستور العلماء: جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
وایدنر، ریچارد؛ و سلز، رابرت (1380). مبانی فیزیک نوین (علی‌اکبر بابایی و مهدی صفا، مترجمان). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ولفسن، هری اوسترین (1368). فلسفة علم کلام (احمد آرام، مترجم). تهران: الهدی.
هالیدی، رزنیک (1377). فیزیک پایه (نعمت‌الله گلستانیان و محمود بهار، مترجمان). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
The New Encyclopaedia Britannica (1994) (6), Micropaedia, 15th Edition. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 846 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 259 |
||