اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,389 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,224,479 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,216,535 |
ابن‌سینا و نوعِ یقین حاصل از تجربه: خوانشی نو | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| مقاله 2، دوره 25، شماره 66، اسفند 1400، صفحه 33-51 اصل مقاله (507.15 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/ap.2021.241690.1552 | ||
| نویسندگان | ||
| روح الله فدائی1؛ محمد سعیدی مهر* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه فلسفه و حکمت و منطق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های قضایای تجربی ازدیدگاه ابن‌سینا که موجب قرار‌گیری آن‌ها درزمرۀ مبادی برهان می‌شود، اتصافشان به یقین است. شیخ‌الرئیس در موارد متعدد به یقینیبودن این قضایا تصریح کرده؛ اما در سخنانی معدود از وی به‌نوعی یقین تامّ و محض از مجرّبات نفی شده است. در این پژوهش، با استفاده از روش تفسیر تحلیلی متن‌محور و تحلیل انتقادی نشان داده‌ایم که براساس مبانی نظری و تاحدودی عملی موردنظر ابن‌سینا نمی‌توان تجربه را مفید یقین دانست. به‌لحاظ نظری، دو دلیل حداقلی و حداکثری را برای توجیه این مسئله می‌توان ذکر کرد: طبق دلیل حداقلی، تجربه صرفاً در حالت مشاهدۀ دائمی، مفید یقین تامّ است و مطابق دلیل حداکثری، حتی وقوع دائمی نیز به حصول یقین نمی‌انجامد؛ زیرا به‌سبب ابتنای مجرّبات بر محسوسات- که طبق نظر نهایی ابن‌سینا ازنوع شبه‌یقینی هستند- مجرّبات نیز ازنوع شبه‌یقینی خواهند بود و البته این مطلب با ابتنای تجربه بر برهان لمّی تعارضی ندارد؛ زیرا ابن‌سینا برهان لمّی‌ای را که در آن از صغرای غیردائم استفاده شده باشد، مفید یقین نمی‌داند؛ به‌علاوه، با فرض امکان‌داشتن حصول یقینی در فرایند تجربه، ازجهت عملی، کشف دقیق سبب ذاتی و به‌تبع آن، رسیدن به یقین، بسیار دشوار است و به‌ندرت تحقق می‌یابد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابن‌سینا؛ تجربه؛ مجرّبات؛ یقین؛ ادراک | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Avicenna and the Kind of “Certainty” Obtained by Experience; a New Reading | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Roohollah Fadaei1؛ Mohammad Saeedimehr2 | ||
| 1Ph. D Student of Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran | ||
| 2Professor at Philosophy and Logics Department, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In Avicenna’s thought, one of the most important features of experimental propositions which, whereby they are classified among the principles of demonstration, is their attribution with certainty and he has emphasized its certainty in several expressions. However there are a few statements from Avicenna in which- in a way the absolute certainty of experience is denied. This research, using the method of text-oriented analytic interpretation and critical analysis, explicates how the method of experience, according to Avicenna’s own theoretical and practical foundations, cannot yield certainty. Theoretically, two minimum and maximum reasons demonstrated for this. Based on minimal reason the method of experience brings about pure certainty only in the case of useful constant observation. But in the maximum reason even in the manner of permanent occurrence can't be lead to certainty because due to the experience-based on sensations which according to Avicenna’s final analysis are pseudo-certainty, any kind of experience will be pseudo-certainty. This result is not in conflict with Avicenna’s innovational doctrine about the experience-based propositions, according to which these propositions are based on a demonstration propter quid, because he has already explained in his logical works that a demonstration propter quid which its minor premise is not perpetual cannot yield certainty. In addition, assuming possibility of obtaining certainty in the process of experience, in practice, is very difficult to exactly determine and discover the essential cause, whereby reaching the certainty will be very hard and rare. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Avicenna, experience, experience-based propositions, certainty, perception | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات (مجتبی زارعی، مصحح). قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1389). قانون (عبدالرحمان شرفکندی، مترجم) (جلد 2) (چاپ 9). تهران: سروش.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1391). برهان شفــا (مهدی قوام صفری، مترجم و مفسـر). تهـران:
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1392). اشارات و تنبیهات (حسن ملکشاهی، مترجم و شارح) (جلد 1 و 2) (چاپ 8). تهران: سروش.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1394). القانون فی الطب: الکتاب الثانی (علی‌رضا مسعودی، مصحح). کاشان: مرسل.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1396). المختصر الأوسط فی المنطق (سید محمود یوسف ثانی، مصحح). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-الف). الشفاء: طبیعیات (سعید زائد و دیگران، مصححان) (جلد 1 و 2). قم: مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-ب). الشفاء: منطق (جورج قنواتی و دیگران، مصححان) (جلد 2 و 3). قم: مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2005). رسالة فی ما تقرّر عنده من الحکومة در «مبحث عن القوی النفسانیة أو: کتاب فی النفس علی سنة الاختصار» (إدورد کرنیلیوس فندیک، مصحح). بیروت: دار و مکتبة بیبلیون.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. رسالة فی أصول علم البرهان. أحمد ثالث، 3447. تاریخ کتابت: 866ق. المخطوطات العربیّة فی مکتبة طوپ قاپی سرایی بإستانبول. ص. 418.
الصدر، محمدباقر (1402ق). الأسس المنطقیة للاستقراء. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
فدائی، روح‌الله (1396). جایگاه تجربه در روش‌شناسی علمی ابن‌سینا. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.
فدائی، روح‌الله؛ و رضا اکبری (1397). تجربه در فلسفۀ ابن‌سینا با مراجعه به کاربست عملی آن در آثار طبیعی او. فلسفه و کلام اسلامی، 51(2)، 245-260.
قوام صفری، مهدی (1370). ارزیابی تجربه در برهان. زبان و ادب فارسی، 138-139 و 139-152.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384). شرح برهان شفاء (محسن غرویان، محقق و نگارنده). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
Aristotle (1984). Physics (R. P. Hardie and R. K. Gaye, Translators). In: The Complete Works of Aristotle (J. Barnes, Editor). Princeton: Princeton University Press. Gutas, Dimitri (2012). The Empiricism of Avicenna. Oriens, 40(2), 391-436. Karimullah, Kamran I. (2017). Avicenna and Galen, Philosophy and Medicine: Contextualizing Discussions of Medical Experience in Medieval Islamic Physicians and Philosophers. Oriens, 45(1–2), 105-149. McGinnis, Jon. (2003). Scientific Methodologies in Medieval Islam. Journal of the History of Philosophy, 41(3), 307-327. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 361 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 261 |
||