مهتاب‌‌پور, محمدکاظم. (1400). «اتلاف و تسبیب»؛ مبنای مسئولیت مدنی کالاها در نظام حقوقی ایران و فقه اسلامی با مطالعه تطبیقی نظام‌های حقوقی فرانسه و امریکا. دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 22(2), 387-412. doi: 10.30497/law.2022.242469.3174
محمدکاظم مهتاب‌‌پور. "«اتلاف و تسبیب»؛ مبنای مسئولیت مدنی کالاها در نظام حقوقی ایران و فقه اسلامی با مطالعه تطبیقی نظام‌های حقوقی فرانسه و امریکا". دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 22, 2, 1400, 387-412. doi: 10.30497/law.2022.242469.3174
مهتاب‌‌پور, محمدکاظم. (1400). '«اتلاف و تسبیب»؛ مبنای مسئولیت مدنی کالاها در نظام حقوقی ایران و فقه اسلامی با مطالعه تطبیقی نظام‌های حقوقی فرانسه و امریکا', دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 22(2), pp. 387-412. doi: 10.30497/law.2022.242469.3174
مهتاب‌‌پور, محمدکاظم. «اتلاف و تسبیب»؛ مبنای مسئولیت مدنی کالاها در نظام حقوقی ایران و فقه اسلامی با مطالعه تطبیقی نظام‌های حقوقی فرانسه و امریکا. دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 1400; 22(2): 387-412. doi: 10.30497/law.2022.242469.3174
«اتلاف و تسبیب»؛ مبنای مسئولیت مدنی کالاها در نظام حقوقی ایران و فقه اسلامی با مطالعه تطبیقی نظام‌های حقوقی فرانسه و امریکا
دانش‌آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
چکیده
به موازات تولید کالاهای متنوع و مخاطره‌آمیز، احتمال ورود زیان به اشخاص از سوی کالاها رو به فزونی است. در نتیجه نظام‌های خاص مسئولیت مدنی به منظور حمایت از زیان‌دیدگان از کالاها در حقوق کشورهای مختلف نظیر فرانسه و آمریکا به رسمیت شناخته شده است. نظام‌هایی که در نهایت به مسئولیت محض تولیدکننده منجر شده است. در نظام حقوقی ایران که از قواعد فقه اسلامی منبعث است، اتلاف بالمباشره و بالتسبیب، به عنوان مبنایی مستقل برای مسئولیت بدون تقصیر به شمار می‌رود و در صورت تطبیق مسئولیت مدنی کالاها با اتلاف و تسبیب نیازی به وضع قانون جدید نیست. در فرضی که کالا بدون دخالت سایر عوامل، منجر به ایراد خسارت گردد، زیان ناشی از کالا به فعل تولید منتسب بوده و ایراد ناگهانی خسارت ظهور در وجود عیب در کالا دارد. در چنین فرضی، تولیدکننده متلف به شمار می‌رود و بدون آنکه نیازی به اثبات تقصیر یا حتی وجود عیب باشد، مکلف به جبران خسارت وارده خواهد بود. در فرضی که عواملی افزون بر خود کالا، در ورود زیان نقش داشته باشند، انتساب زیان به تولیدکننده منوط به اثبات عیب کالاست. وجود عیب در کالا علاوه بر اینکه به خودی خود می‌تواند تقصیر به شمار رود، از آنجا که اراده مصرف‌کننده به استفاده از کالای سالم تعلق گرفته است، تولید‌کننده‌ای که کالای معیوب را در اختیار او گذاشته مانند غارّی است که دیگری را مغرور ساخته و از این جهت، سببی اقوا از مباشر به شمار می‌رود و این‌گونه بار مسئولیت را بر دوش خواهد کشید.
Comparative study of the basis of product liability under Iranian, French and American legal systems
نویسندگان [English]
Mohammad Kazem Mahtabpour
PHD in Private Law, Faculty of Law, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The production of various risky products has led to an increase in the possibility of injury to people from these products. Therefore, special systems regarding product liability have been recognized in deferent countries to protect injured people. This system has been led to “Strict Liability”. According to Iranian law, which is based on Islamic principles (Fiqh), direct and indirect damages are the basis for no-fault liability, and if the product liability concept is interpreted by Islamic principles, then no new legislation will be needed. Damage caused by the product is related to the manufacturing process and fault of the product. Therefore, it is not necessary to prove the fault of the producer or the defects of the product. If the product is not the only cause of damage, the defect must be proven. The product defect is not the only fault, but the manufacturer has also committed fraud since the consumer intended to use the intact product. So the producer is the predominant cause.
کلیدواژه‌ها [English]
Product Liability, Strict Liability, direct damage, indirect damage, Comparative Study, America legal system, Iran legal system, France legal system
مراجع
ابدالی، مهرزاد (۱۳۹۱). «بررسی تطبیقی مبنا و حدود مسئولیت ناشی از عیب تولید در حقوق ایران، فرانسه و دستورالعمل جامعه اروپا». مجله حقوقی دادگستری، (۷۸).
ابن ادریس حلی، محمد بن احمد (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ابن بابویه، محمد بن علی (۱۴۰۴ق). من لا یحضره الفقیه. قم: جماعة المدرسین فی الحوزه العلمیه.
اسماعیل‌تبار، احمد (۱۳۸۲). «مبنای قانونمندی انسان در فقه امامیه». رواق اندیشه، (۱۷)، صص. 33-46.
امامی، حسن (۱۳۹۰). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلامیه.
امینی، منصور و عنایت‌تبار، رشید (۱۳۹۷). «بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی سبب و مباشر در حقوق ایران و عامل مداخله‌گر در حقوق انگلستان». مطالعات حقوق تطبیقی، 9(۱)، صص. 42-64.
امینی، منصور؛ عابدیان، میرحسین و کرمی، سکینه (۱۳۹۱). «نحوه مقابله نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانه قراردادی و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران». مجله تحقیقات حقوقی، (۵۹)، صص. 171-212.
مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۰ق). المقنعه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
میرحسینی، سید احمد؛ آب‌سواران، حسن (۱۳۹۳). «بازپژوهی قاعده تسبیب و نقد قوانین آن». آموزه‌های فقه مدنی، (۱۰)، صص. 125-146.
میرشکاری، عباس (۱۳۹۷). رساله عملی در مسئولیت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
نراقی، محمد (۱۴۲۲ق). مشارق الاحکام. بی‌جا: الناشر: مؤتمر المولى مهدی النراقی.
BCouncil Directive 85/374/EEC of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations, and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products, http://data.europa.eu/eli/dir/1985/374/oj.
Bell, John. (2001). French Legal Cultures. London: Butterworths.
Borghetti, Jean-Sébastien (2017). "Product Liability in France". European Product Liability an Analysis of the State of the Art in the Era of New Technologies, Intersentia.
Duncan, Fairgrieve (2009). Product Liability in Comparative Perspective. Cambridge University Press.
Green, Michael D. and Jonathan Cardi (2017).United States of America,European Product Liability an Analysis of the State of the Art in the Era of New Technologies, Intersentia.
Hylton, Keith N. (2016). Tort Law. A Modern Perspective, Cambridge University Press.
Ivory, Thomas Hafey (1937). Res Ipsa Loquitur, Albany Law Review, Vol. 7, Issue 2.
McKennett, Richard(1967). Products Liability-Strict Products Liability-Absoluteness of Strict Liability in Tort, North Dakota Law Review, Vol. 44, Issue 1.
Report from the commission to the European parliament, the council and the European economic and social committee, on the Application of the Council Directive on the approximation of the laws, regulations, and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products (85/374/EEC). (2018), P: 1, Available at: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0246&from=EN.
