1استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی. دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
2دانشیار گروه فقه و حقوق. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی. قم. ایران
چکیده
در فقه شیعه و به‌تبع آن در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، عقد موقت به‌عنوان یکی از اقسام عقد نکاح به رسمیت شناخته شده است. از جمله مباحث مهم و چالشی دربارة ازدواج موقت، حقوق جنسی زوجه و امکان ترتب نشوز زوج در این نوع عقد می‌باشد. مقالة حاضر می‌کوشد به روش توصیفی و تحلیلی به پرسش‌های مربوط به آن پاسخ دهد: آیا برای زوجة موقت حقوق زناشویی شامل حق قَسم و نزدیکی ثابت است یا خیر؟ درصورت مثبت بودن پاسخ، امتناع شوهر از ایفای وظیفة زناشویی زوجه چه اثری دارد و وی چگونه می‌تواند حقوق خود را استیفا نماید؟ قوانین خانوادة ایران دربارة این مسایل ساکت و دیدگاه‌های فقهی پیرامون آن نیز متفاوت است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که برای زوجة موقت، حق نزدیکی ثابت است. همچنین در ازدواج طولانی‌مدت، زوجه از حق انس و الفت برخوردار است. درنتیجه، نشوز شوهر در نکاح موقت قابل تحقق است. درصورتی که شوهر از ایفای وظیفة زناشویی زوجة موقت امتناع نماید، به درخواست زوجه، دادگاه ابتدا شوهر را ملزم و سپس وی را مجبور به بذل مدت می‌نماید.
Feasibility study of the husband leaving the marital duties (Noshuz) in temporary contract
نویسندگان [English]
reza dehghannezhad1؛ farajollah hedayatniya2
1Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Law, Shahid Madani University of Azerbaijan, Tabriz, Iran
2Assistant Professor member of the Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran
چکیده [English]
In Shia jurisprudence and consequently in the civil law of the Islamic Republic of Iran, temporary marriage is recognized as one of the types of marriage. The wife''s sexual rights and the possibility of the husband leaving the marital duties (Noshuz) in this type of marriage are the important and challenging issues about temporary marriage. This article with a descriptive and analytical method tries to answer these following related questions: Is the marital law such as the right to cohabitation and intimacy fixed or not for the temporary wife? If yes, what is the effect of the husband'' refusal to perform the marital duty of the wife and how she can he obtain her rights? Family law in Iran is silent on these issues jurisprudential views on it are also different. The research findings show that the right to intimacy is fixed for a temporary wife. Also, in a long-term marriage, the wife has the right to love and affection. As a result, the husband''s Noshuz in temporary contract is achievable. If the husband refuses to perform the marital duties of the temporary wife, at the request of the wife, the court first obliges the husband and then forces him to grant the term of contract.
کلیدواژه‌ها [English]
Temporary contract, the wife''s rights", " The right of cohabitation, the right of intimacy, the husband''s Noshuz
مراجع
قرآن کریم
ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور بن احمد (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ایرانی ارباطی، بابک (1385ش). مجموعه نظرهای مشورتی حقوقی. تهران: مجمع علمی ـ فرهنگی مجد، چاپ دوم.
بجنوردى، سید حسن موسوى (1419 ق). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی، چاپ اول.
بحرانى، حسین بن محمد (بی‌تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. قم: مجمع البحوث العلمیه، چاپ اول.
بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405 ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
تبریزى، جواد بن على (بی‌تا). استفتائات جدید. قم: انتشارات سرور، چاپ اول.
تجلیل تبریزى، ابوطالب (1421 ق). التعلیقه الاستدلالیه على تحریر الوسیله. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، چاپ اول.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410 ق). الصحاح ـ تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین، چاپ اول.
حائرى، سید على بن محمد طباطبایى (1409 ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع ـ حدیقه المؤمنین. قم: انتشارات کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى قدس سره، چاپ اول.
حائرى طباطبایى، سید محمد مجاهد (بی‌تا). کتاب المناهل. قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
حر عاملى، محمد بن حسن (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام.
حلّى (فخرالمحققین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387 ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ اول.
حلّى (محقق)، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
حلّى (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413 ق، الف). قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
ـــــــــــــــ (1413 ق، ب). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم.
ـــــــــــــــ (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه. قم: مؤسسة امام صادق علیه‌السلام، چاپ اول.
ـــــــــــــــ (بی‌تا). تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه. مشهد: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
حلّى، یحیى بن سعید (1405 ق). الجامع للشرائع. قم: مؤسسة سیدالشهداء العلمیه، چاپ اول.
خوانسارى، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
خویی، سید ابوالقاسم موسوى (بی‌تا). استفتائات. تحقیق سید محمد مددی موسوی. قم: مؤسسه الخوئی الاسلامیه.
ـــــــــــــــ (1418 ق). موسوعه الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره)، چاپ اول.
دهقان‌نژاد، رضا؛ محمدی، سیدسجاد و پورلطف‌اله، حسن (1397). «بازپژوهی مقتضای ذات عقد نکاح از منظر فقه فریقین و حقوق مدنی ایران». فصلنامة علمی ـ پژوهشی فقه، 25(94)، ص 101 ـ 126.
دهقان‌نژاد، رضا و احدی، سیف‌الله (1400). «نقد و بررسی انگارة ماهیت معاوضی نکاح موقت». مجلة علمی پژوهشنامة اسلامی زنان و خانواده، 9، ( 24)، ص 163-182.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن. لبنان ـ سوریه: دار العلم ـ الدار الشامیه.
راشدی، لطیف (1379). رسالة توضیح المسائل چهار مرجع. تهران: انتشارات پیام محراب، چاپ دوم.
راوندى، قطب‌الدین سعید بن عبدالله (1405 ق). فقه القرآن. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى(ره)، چاپ دوم.
سبحانی تبریزی، جعفر (1416 ق). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
ـــــــــــــــ (بی‌تا). نظام النکاح فی الشریعه الإسلامیه الغراء. قم: بی‌نا.
سبزوارى، سید عبدالأعلى (بی‌تا). جامع الأحکام الشرعیه. قم: مؤسسة المنار، چاپ نهم.
ـــــــــــــــ (1413 ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسة المنار، چاپ چهارم.
سیستانی، سید علی حسینی (1422 ق). توضیح المسائل. قم: دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی.
سیوری حلّى، مقداد بن عبداللّه (1404 ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى، چاپ اول.
شبیرى زنجانى، سید موسى (1428ق). المسائل الشرعیه. قم: مؤسسة نشر الفقاهه.
ـــــــــــــــ (1419 ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسة پژوهشى رأى‌پرداز، چاپ اول.
شوشترى، محمدتقى (1406 ق). النجعه فی شرح اللمعه. تهران: کتابفروشى صدوق، چاپ اول.
صدوق (شیخ)، ابن بابویه قمّى، محمّد بن على (1415 ق). المقنع. قم: مؤسسة امام هادى علیه‌السلام، چاپ اول.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1416 ق). مستمسک العروه الوثقى. قم: مؤسسة دار التفسیر، چاپ اول.
طباطبایى یزدى، سید محمدکاظم (1428 ق). العروه الوثقى مع التعلیقات. قم: انتشارات مدرسة امام على بن ابى‌طالب علیه‌السلام، چاپ اول.
طوسی (شیخ)، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـــــــــــــــ (1365). التهذیب. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
ـــــــــــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ دوم.
عاملى ترحینى، سید محمدحسین (1427 ق). الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، 9 جلد. قم: دار الفقه للطباعه و النشر، چاپ چهارم.
عاملى جبعی (شهید ثانى)، زین‌الدین بن على (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشّى ـ کلانتر). قم: کتابفروشى داورى، چاپ اول.
ـــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اول.
عاملى (شهید اول)، محمد بن مکى (1410 ق). اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه. بیروت: دار التراث ـ الدار الإسلامیه، چاپ اول.
عاملى (کرکى، محقق ثانى)، على بن حسین (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ دوم.
علوی قزوینی، سید علی و قشلاقی، سهیل (1395). «اثر نشوز زوج در طلاق به درخواست زوجه از منظر فقه و حقوق». دوفصلنامة علمی فقه و حقوق خانواده، 21(65)، ص 107 ـ 130.
فاضل آبى، حسن بن ابى‌طالب یوسفى (1417 ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ سوم.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق). کتاب العین. 8 جلد، قم: نشر هجرت.
فاضل لنکرانى، محمد (1384). رسالة توضیح المسائل. قم: چاپخانة مهر، چاپ صدوچهاردهم.
فاضل هندى، محمد بن حسن اصفهانى (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
