اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,388 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,220,131 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,214,990 |
ظرفیت فلسفۀ ابن‌سینا در بازیابی ابعاد گرایشی فطرت | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| دوره 26، شماره 67، فروردین 1401، صفحه 51-74 اصل مقاله (402.98 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/ap.2022.243368.1592 | ||
| نویسنده | ||
| سعیده سادات شهیدی* | ||
| استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| بحث دربارۀ فطرت و ابعاد آن بعداز دورۀ صدرالمتألهین به‌نحو مدون در مباحث انسان‌شناسی فلسفی وارد شد و در فلسفۀ ابن‌سینا دیده نمی‌شود. به‌نظر میرسد تلقی قرآنی‌بودن این بحث و تصور کارکرد صِرف آن در اثبات وجود خداوند متعال، در مطرح‌نشدن آن در مباحث فلسفی پیشینیان اثرگذار بوده است؛ باوجود آن، ازطریق تعریفی که حکمای متأخر دربارۀ فطرت به‌دست داده‌اند، میتوان مباحث مرتبط با ابعاد این مقوله را به‌صورت پراکنده در آثار شیخ‌الرئیس یافت. درخصوص مقولۀ فطرت ازنگاه ابن‌سینا، آنچه بیشتر موردتوجه محققان قرار گرفته، جنبۀ ادراک فطری و عنایت به قوۀ عقل است؛ چنان‌که برخی علت مطرح‌نشدن بحث فطرت در آثار این فیلسوف را عینیت فطرت و عقل دانسته‌اند؛ از این روی، در مقالۀ حاضر، بُعد مغفول گرایشی فطرت موردتوجه قرار گرفته و سؤال اصلی پژوهش، آن است که آیا در فلسفۀ ابن‌سینا فطرت همان عقل است یا حکمت سینوی ظرفیت بازیابی ابعاد گرایشی فطری موردنظر متأخران را دارد. درطول مقاله مشخص خواهد شد که در آثار بوعلی، دربارۀ گرایش‌های سرشتی انسان به معبود و زیبایی سخن گفته شده است و البته درباب استناد گرایش فطری به فضایل اخلاقی در نگاه او اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. آنچه بیشتر، شیخ‌الرئیس را درزمرۀ ملتزمان به نظریۀ فطرت قرار می‌دهد، بازتعریف عرضه‌شده ازسوی او دربارۀ انسان است. وی تأکید کرده فصل انسان نه ناطق‌بودنش، بلکه نفس انسانی است و از ویژگیهای این نفس، استعداد نطق است. تأکید ابن‌سینا بر وجودداشتن میل و عشق ویژۀ انسان به پروردگار و زیبایی‌دوستی را می توان به‌عنوان دیگر لوازم حقیقت وجود نفس انسانی، تأکیدی بر بُعد گرایشی سرشت انسان محسوب کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فطرت؛ قوۀ عقل؛ ادراکات فطری؛ گرایش‌های فطری؛ ابن‌سینا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Possibilities of Avicenna’s Philosophy for Restoring the Dispositional Aspects of the Innate Human Nature | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Saeede Sadat Shahidi | ||
| Assistant Professor at the Department of Islamic Philosophy and Theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The innate human nature (fiṭra) entered Islamic philosophical anthropology in a systematic way after Mulla Sadra, and it was not present in Avicenna’s philosophy. It seems that previous Islamic philosophers did not raise this issue because they considered it a Quranic subject and found it only useful in proving the existence of God. However, if we consider the definition of fiṭra by later Islamic philosophers, we can find topics related to it in a scattered way in Avicenna’s works, too. In this regard, what researchers have paid more attention to has been the relationship between the innate perceptions and the rational faculty in Avicenna, to the extent that some have said that he has identified the innate human nature (fiṭra) with the intellect. However, in the present paper, not the innate perceptions but the innate inclinations have been discussed. The main issue in the current research is whether, in Avicenna’s philosophy, innate human nature has been identified with the rational faculty or there is also a possibility for restoring innate, non-rational inclinations of human nature in his body of works. The findings show that, in his works, Avicenna has mentioned the innate inclinations towards God and beauty; however, there is a controversy over the reference of innate inclinations to moral virtues in his view. What makes Avicenna more among the supporters of the theory of innate human nature is his redefinition of humanity. He emphasizes that rationality is not the human differentia, rather ‘human soul’ is the human differentia, and rationality is just one of the properties of the human soul. His emphasis on the existence of human desire and love for God and beauty, as other components of the human soul, is another evidence of the existence of innate dispositions from his point of view. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| natural disposition, rational faculty, innate perceptions, innate dispositions, Avicenna | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1383). مطهری مسئلۀ فطرت را امّ‌المعارف میدانست.
https://www.mehrnews.com/news/73912
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین طوسی، شارح) (3ج). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379الف). التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379ب). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1394). دانشنامۀ علایی. تهران: مولی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400ق). رسایل. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفاء: المنطق. قم، مکتبة آیت‌الله المرعشی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1417ق). النفس من کتاب الشفاء. قم، مکتب الإعلام الإسلامی.
امید، مسعود (1388). بازخوانی نظریۀ فطرت ادراکی ابن‌سینا. خردنامۀ صدرا، (57)، 33-41.
جوادی آملی، عبدالله (1372). ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد. قم: نشر الزهرا.
خمینی، روح‌الله (1383). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (نشر عروج).
خندان، اصغر (1383). ادراکات فطری در آثار شهید مطهری، ابن‌سینا، دکارت، لاک و چامسکی. قم: نشر کتاب طه.
ربانی گلپایگانی، علی (1388). فطرت و دین. تهران: کانون اندیشۀ جوان.
رشاد، علی‌اکبر (1386). حدیث عشق و فطرت. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
سهرابی‌فر، محمدتقی (1396). چیستیِ انسان در اسلام. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
شاه‌آبادی، میرزامحمدعلی (1386). رشحات البحار. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
شبانی شهرضا، ناهید؛ و احمدی‌زاده، حسن (1397). بررسی کارکردهای فطرت در اندیشۀ غزّالی در مقایسه با آثار ابن‌سینا. فلسفه، 46(2)، 107-125.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1340). رسالۀ سه اصل. تهران: نشر دانشگاه علوم معقول و منقول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366ق). تفسیر القرآن الکریم. قم: نشر بیدار.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1389). أسرار الآیات و أنوار البیّنات. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1424ق). مفاتیح الغیب. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فیض کاشانی، محمد (1417ق). محجة البیضاء. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
قوام صفری، مهدی (1398). اندیشۀ اخلاقی ابن‌سینا. پژوهشهای فلسفی، (29)، 340-360.
متقی هندی، علاءالدین علی (1419ق). کنز العمّال فی سنن الأقوال و الأفعال. بیروت: دار الکتب العلمیة.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384). شرح برهان شفاء. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1369). فطرت. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1399). فطری‌بودن دین. تهران: صدرا.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1375). شرح اشارات و تنبیهات. قم: نشر البلاغة. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 167 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 196 |
||