اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,388 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,220,098 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,214,966 |
اعتبارسنجی سندی و محتوایی حدیث «قلوب‌الملوک» در منابع فریقین | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| مقاله 2، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 32، فروردین 1402، صفحه 1-28 اصل مقاله (1.01 M) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/qhs.2023.243578.3659 | ||
| نویسنده | ||
| میثم کهن ترابی* | ||
| استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بزرگمهر قائنات، ایران. | ||
| چکیده | ||
| از جمله مستندانی که باورمندان به انفعال در نظام سیاسی به آن تمسک می‌جویند، روایتی است مشهور به «قلوب الملوک» که در آن به مردم توصیه شده از دشنام و مقابله با پادشاهان ظالم و ستمگر پرهیز کرده و صرفاً با دعا و تضرّع از خدا بخواهند قلبهای ملوک را با آنان مهربان سازد. مهمترین موضوع این روایت، بسنده کردن به دعا و عدم اقدام جهت اصلاح حاکمان و امور سیاسی نامطلوب است. پژوهش حاضر با هدف پاسخ به شبهه انفعال با روشی توصیفی ـ تحلیلی و رویکرد انتقادی پس از ذکر تاریخ نقل این حدیث در منابع فریقین به بررسی اعتبار سندی و متنی آن پرداخته است. اعتبارسنجی سندی این روایت نشان میدهد که حدیث مذکور دارای ضعف سندی است چرا که اولین ظهور آن در قرن سوم در منابع اهل سنت بوده و سپس به منابع شیعی منتقل شده و به‌تدریج وارد متون تفسیری و کلامی شده است. اعتبارسنجی محتوایی روایت نیز نشان می دهد که قرآن کریم و دیگر آموزه های دینی نه تنها مؤید این محتوا نیستند، بلکه به مشارکت فعالانه در سیاست و نقد و نظارت حاکمان، دعوت می‌کنند. روایات معتبری نیز در مقابل روایت مذکور وجود دارد که آن را در آزمون عرضه حدیث بر سنتِ معتبر با چالشی جدی مواجه می‌سازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اعتبارسنجی حدیث؛ نقد حدیث؛ قلوب الملوک؛ انفعال سیاسی؛ اصلاحات اجتماعی. | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Evaluating the documentary and content validity of the hadith "Qulub al-Muluk" in the sources of Shiite and Sunni | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Meysam Kohantorabi | ||
| Assistant Professor, Department of jurisprudence and Islamic Law, Faculty of Humanities, Bozorgmehr University of Qaenat. | ||
| چکیده [English] | ||
| Among the documents that those who believe in passivity in the political system cling to is a narrative known as "Qulob al-Muluk" in which the people are advised to avoid cursing and confronting cruel and oppressive kings and only ask God through prayers and supplications. Make the hearts of the kings kind to them. The most important issue of this narrative is to be content with praying and not taking action to reform rulers and undesirable political affairs. The present research aims to answer the question of inactivity with a descriptive-analytical method and a critical approach, after mentioning the date of transmission of this hadith in the sources of the parties, it has investigated its documentary and textual validity. The authenticating of this narration shows that the aforementioned hadith has weak authenticity because its first appearance was in Sunni sources in the third century, and then it was transferred to Shiite sources and gradually entered the commentary and theological texts. Validation of the content of the narrative also shows that the Holy Quran and other religious teachings not only support this content, but also invite active participation in politics and criticism and supervision of the rulers. There are also authentic narrations in front of the said narration, which makes it a serious challenge in the test of presenting the hadith on the authentic Sunnah. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Validation of hadith, criticism of hadith, “Qulūb Al-Mulūk, political passivity, social reforms | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آصفی، محمدمهدی (1390ش)، «قیام علیه حاکمان جور؛ انواع، راهکارها و ضوابط شرعی»، فصلنامه فقه، شماره 69، صص3ـ74.
آلبانی، ناصرالدین (1412ق)، سلسله الاحادیث الضعیفة والموضوعة، ریاض: دارالمعارف.
آلوسی، شهاب الدین محمود بن عبدالله (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابراهیمی، محمدعلی (1394ش)، قیام بر علیه حاکم در فقه مذاهب اسلامی با تأکید بر جریان بیداری اسلامی، تهران: تحسینما.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (1404ق)، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیت الله مرعشی نجفی.
ابن ابی الدنیا، ابوبکر عبدالله بن محمد (بی‌تا)، کتاب التوبه، مصر: دار النشر.
ابن ابی الدنیا، ابوبکر عبدالله بن محمد (1416ق)، العقوبات، تحقیق: محمد رمضان یوسف، بیروت: دار ابن حزم.
ابن ابی حاتم، ابومحمد عبدالرحمان بن محمد (1271ق)، الجرح و التعدیل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن ابی شیبه، ابوبکر (1409ق)، الکتاب المصنف فی الاحادیث و الآثار، ریاض: مکتبة الرشد.
ابن ازرق، محمدبن علی (بی‌تا)، بدائع السلک فی طبائع الملک، عراق: وزاره الأعلام.
ابن اعثم کوفی، محمدبن علی (1372ش)، الفتوح، مترجم: محمدبن احمد مستوفی هروی، تهران:سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
ابن بابویه، محمد بن علی (1376ش)، الأمالی، چاپ ششم، تهران: انتشارات کتابچی.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1416ق)، مجموع الفتاوی، مدینه: مجمع الملک فهد للطباعة المصحف الشریف.
ابن حبان، محمد بن احمد (1396ق)، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، تحقیق: محمود ابراهیم زاید، حلب: دارالوعی.
ابن حجر عسقلانی، ابوالفضل احمد بن علی (1416ق)، تقریب التهذیب، حلب: دار الرشید.
ابن حجر عسقلانی، ابوالفضل احمد بن علی (1415ق)، تهذیب التهذیب، بیروت: دارالفکر.
ابن داوود حلی، حسن بن علی (1383ش)، کتاب الرجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن عبد ربه اندلسی، ابوعمر شهاب الدین (1404ق)، العقد الفرید، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن عدی، ابو احمد (1418ق)، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت: الکتب العلمیه.
ابن غضائری، احمد بن حسین (1380ش)، الرجال، تحقیق: محمدرضا حسینی جلالی، قم: دارالحدیث.
ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم (1388ق)، الإمامه و السیاسه، بیروت: دارالمعرفه.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
احمد بن حنبل، ابوعبدالله (1421ق)، مسند احمد، بیروت: مؤسسه الرساله.
اصبهانی، ابونعیم (1409ق)، حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، بیروت: دار الکتب العلمیه.
اصبهانی، اسماعیل بن محمد (1414ق)، الترغیب و الترهیب، تحقیق: ایمن‌بن صالح. قاهره: دار الحدیث.
بحرانی، محمد (1429ق)، بحوث فی مبانی علم الرجال، چاپ دوم، قم: مکتبة فدک.
برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371ش)، المحاسن، چاپ دوم، قم: دار الکتب الإسلامیه.
برقی، احمد بن محمد بن خالد (1342ش)، الرجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بغوی، ابو محمد حسین بن مسعود (1420ق)، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بیروت: دار احیاء التراثالعربی.
ترمذی، محمدبن عیسی (1975م)، سنن الترمذی، تحقیق: احمد شاکر و محمدفؤاد عبدالباقی، مصر: مطبعه البالی الحلبی.
ثعلبی، احمد بن محمد بن ابراهیم (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جرجانی، حسین بن حسن (1378ق)، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حائری تهرانی، علی (1338ش)، مقتنیات الدرر، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
حر عاملی، محمد بن حسن (1380ش)، جواهر السنیه فی الأحادیث القدسیه، چاپ سوم، تهران: انتشارات دهقان.
حسن زاده، صالح (1391ش)، «شورش و قیام حکومتها از دیدگاه اسلام و مسیحیت»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، شماره3، صص75ـ108.
حلی، حسن بن یوسف (1417ق)، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، بی‌جا، نشر الفقاهه.
حمیری، عبدالله بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، قم: موسسه آل البیت.
حویزی، عبدعلی بن جمعه (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، مصحح: هاشم رسولی، قم: انتشارات اسماعیلیان.
خسروانی، علیرضا (1390ش)، تفسیر خسروی، تحقیق: محمد باقر بهبودی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی (1417ق)، تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
خوارزمی، ابوبکر (1418ق)، مفید العلوم و مبید الهموم، بیروت: المکتبه العنصریه.
دار قطنی، ابوالحسن علی بن عمر (1405ق)، العلل الواردة فی الأحادیث النبویه، ریاض: دار طیبه.
دمشقی، ابوالقاسم تمام بن محمد (1412ق)، الفوائد، تحقیق: حمدی عبدالمجید سلفی، ریاض: مکتبة الرشد.
دیلمی، ابوشجاع شیرویه بن شهردار (1406ق)، الفردوس بمأثور الخطاب، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ذهبی، شمس الدین (1405ق)، سیر اعلام النبلاء، بیروت: موسسه الرساله.
راجحی، عبدالعزیز (بی‌تا)، شرح العقیدة الطحاویه، جامع شیخ‌الإسلام ابن تیمیه(نسخه موجود در پایگاه اینترنتی کتابخانه مدرسه فقاهت).
زبیدی، مرتضی (1414ق)، تاج العروس، بیروت: دارالفکر.
سبحانی، جعفر(1394ش)، الإیضاحات السّنیّه للقواعد الفقهیه، قم: موسسه امام صادق.
سمرقندی، ابواللیث محمود (1416ق)، بحر العلوم(تفسیر سمرقندی)، بیروت: دار الفکر.
سمرقندی، ابواللیث محمود (1421ق)، تنبیه الغافلین بأحادیث سید الأنبیاء و المرسلین، تحقیق: یوسف علی بدوی. دمشق: دار ابنکثیر.
سید رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغه، تنظیم: صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.
سیوطی، جلال الدین (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: مکتبه آیت الله مرعشی نجفی.
سیوطی، جلال الدین (1420ق)، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بیروت: دارالفکر.
سیوطی، جلال الدین (1428ق)، الجامعالصغیر، بیروت: دارالفکر.
شبیری زنجانی، محمد جواد (بی‌تا)، تعلیقات رجالی، بی‌جا: مرکز تحقیقات علوم اسلامی نور.
شعراوی، محمد متولی (1992م)، تفسیر الشعراوی، قاهره: دار الحبل للطبع و النشر.
طباطبایی قمی، سید تقی (1394ش)، مبانی منهاج الصالحین، قم: انتشارات محلاتی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.
طبرانی، سلیمان بن احمد (1415ق)، المعجم الأوسط، تحقیق: طارق بن عوض الله، قاهره: دار الحرمین للطباعه و النشر و التوزیع.
طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طوسی، محمد بن حسن (1427ق)، رجال الطوسی، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طوسی، محمد بن حسن (1420ق)، فهرست کتب الشیعة و اصولهم، قم: انتشارات محقق طباطبایی.
العقل، ناصربن عبدالکریم (بی‌تا)، شرح الطحاویه، دروس صوتیه قام بتفریغها موقع الشبکه‌الإسلامیه (نسخه موجود در پایگاه اینترنتی کتابخانه مدرسه فقاهت).
غیاثی کرمانی، سید محمدرضا (1386ش)، پژوهش های قرآنی علامه شعرانی، قم: بوستان کتاب.
فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375ش)، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم: انتشارات رضی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، تفسیر الکبیر، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فیروزآبادی، مجدالدین (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: مؤسسه الرساله.
کاشانی، فتح الله (1351ش)، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
کشی، محمد بن عمر (1404ق)، اختیار معرفة الرجال، قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مامقانی، عبدالله (بی‌تا)، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: موسسه آل البیت لإحیاء التراث.
مجموعة من المؤلفین (1413ق)، فتاوی دار الإفتاء المصریه، مصر: المجلس الأعلی للشئون الإسلامیه.
مدینی، محمد بن عمر (2004م)، مجلس من أمالی ابی موسی مدینی، بی‌جا.
مزی، جمال الدین (1400ق)، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، بیروت: موسسه الرساله.
مزینانی، محمدصادق (1381ش)، اندیشههای سیاسی محقق نراقی، تهران: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
مغنیه، محمدجواد (1425ق)، التفسیر المبین، قم: دارالکتاب الإسلامی.
مودودی، ابوالأعالی (1364ش)، خلافیت و ملوکیت، ترجمه خلیل احمد و محمدرضا حامدی‌نیا، تهران: انتشارات فرهنگ قرآن.
میبدی، احمد بن محمد (1371ش)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
میرعلی، محمدعلی (1392ش)، «مشروعیت قیام علیه حاکم جائر در فقه سیاسی شیعه»، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره70، صص175ـ202.
نجاشی، احمد بن علی (1365ش)، رجال النجاشی، محقق: موسی شبیری زنجانی، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.
هیثمی، نورالدین (1414ق)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، قاهره: مکتبة القدسی.
یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب (1374ش)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 446 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 377 |
||