قوجائی خامنه, مریم, سالاری فر, محمدرضا. (1402). ارائة راه‌حلی برای تبیین حقوق جنسی بانوان بر اساس رویکردهای حقوقی و اخلاقی. دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 28(79), 189-212. doi: 10.30497/flj.2023.244116.1880
مریم قوجائی خامنه; محمدرضا سالاری فر. "ارائة راه‌حلی برای تبیین حقوق جنسی بانوان بر اساس رویکردهای حقوقی و اخلاقی". دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 28, 79, 1402, 189-212. doi: 10.30497/flj.2023.244116.1880
قوجائی خامنه, مریم, سالاری فر, محمدرضا. (1402). 'ارائة راه‌حلی برای تبیین حقوق جنسی بانوان بر اساس رویکردهای حقوقی و اخلاقی', دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 28(79), pp. 189-212. doi: 10.30497/flj.2023.244116.1880
قوجائی خامنه, مریم, سالاری فر, محمدرضا. ارائة راه‌حلی برای تبیین حقوق جنسی بانوان بر اساس رویکردهای حقوقی و اخلاقی. دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 1402; 28(79): 189-212. doi: 10.30497/flj.2023.244116.1880
ارائة راه‌حلی برای تبیین حقوق جنسی بانوان بر اساس رویکردهای حقوقی و اخلاقی
1دانش‌آموختة سطح 4 تفسیر تطبیقی مؤسسة آموزش عالی حوزوی معصومیه، قم، ایران.
2دانشیار گروه خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران.
چکیده
در نظام جنسی دین مبین اسلام، ارضای میل جنسی در مسیر هدفمند و حرکت به سوی کمال، یک اصل محسوب می‌شود که به جهت دارا بودن کارکرد تأمین آرامش جسمی و روانی، این غریزه در آموزه‌های اسلامی دارای ارزش است. ارضای نیاز جنسی همسر از وظایف مشترک زن و مرد است که مستندات متعددی در خصوص حق و تکلیف هر دو طرف وجود دارد. آنچه در بین حقوق جنسی زن و مرد متمایز به نظر می‌آید، حق بهره‌مندی از استمتاع (رابطه) جنسی از حیث زمان است که در مقابل مطلق و بلامنازع بودن حق مرد در این مسئله، حق زن مقید به چهار ماه یکبار شده است. در ادبیات اسلامی موجود، دو رویکرد حقوقی و اخلاقی به چشم می‌خورد که هر کدام ادله‌ای دارد. در پژوهش حاضر با روش تبیینی‌ـ‌تحلیلی، ادلة هر دو رویکرد بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ادلة رویکرد حقوقی قابل نقد است و ادلة رویکرد اخلاقی از اتقان بیشتری برخوردارند. در نتیجه، دیدگاه مشهور، یعنی محق بودن زن نسبت به حق جنسی هر چهار ماه یکبار، «حکم اولی شرعی» و بالاترین حد زمانی است که شارع تعیین کرده و ناظر به شرایط عادی است و با وجود اموری مانند جوانی، تمایلات و نیاز جنسی زن، مرد نمی‌تواند خود را نسبت به این نیاز، غیرمسئول بداند. همچنین با توجه به فتاوای فقهای معاصر، جایگاه عرف در امور جنسی زوجین، تقدم اخلاق بر حقوق در روابط خانوادگی و حساسیت روانی بانوان، رویکرد اخلاقی یعنی همان بهره‌مندی زن از رابطة جنسی در کمتر از چهار ماه و به هنگام نیاز، تقویت می‌شود.
1Seminary graduate in 4th level of comparative interpretation, Higher Education Institute-Masumieh Seminary, Qom, Iran
2Associate professor, Department of Family, Research Institute of Seminary and university, Qom, Iran
چکیده [English]
Satisfying the sexual desire in a purposeful way and moving towards perfection is considered a principle in the sexual rights of Islam, which has been valued in Islamic teachings for its function of providing physical and mental peace. Satisfying the sexual needs of the spouse is one of the joint duties of men and women, and there are many documents regarding the rights and duties of both parties. What seems to be distinct in the sexual rights of men and women is the right to enjoy sexual intercourse in terms of time, in contrast to the absolute and undisputed right of a man in this matter, the right of a woman is limited to once every four months. In the existing Islamic literature, there are two legal and ethical approaches, each of which has its own arguments. In this research, the evidence of both approaches has been examined with explanatory-analytical method. The results show that the arguments of the legal approach can be criticized, and the arguments of the ethical approach are more sophisticated; As a result of the popular opinion - that a woman has the right to have sex every 4 months - it is the "first rule of Shar' " and the highest time limit that is determined by legislator (or Share') and is related to normal conditions and man cannot be irresponsible towards this need despite things like; woman's youth, desires and sexual needs. Also, according to the decree of contemporary jurists, the situation of custom in the sexual affairs of couples, the precedence of ethic over law in family relationships and the psychological sensitivity of women, the moral approach - the benefit of a woman from sexual intercourse in less than four months and when needed - is strengthened.
کلیدواژه‌ها [English]
sexual rights, compliance, non- compliance, enjoyment of wife, legal approach, ethical approach
ابن بابویه، محمد بن على (1413ق). من لایحضره الفقیه. تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفارى. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن براج طرابلسی، عبدالعزیز (1406ق). المهذب. تحقیق و تصحیح جمعى از محققین و مصححین تحت اشراف جعفر سبحانى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
ابن عاشور، محمدطاهر (1420ق). تفسیر التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول.
ابن ادریس (حلی)، محمد بن منصور بن احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ دوم.
احمدیه، مریم (1380). «حقوقی کردن اخلاق در خانواده».مطالعات راهبردی زنان، (12).
استور، آنتونی (1375). فروید. تهران: طرح نو.
امامی راد، احمد و همکاران (1398). «قواعد عمومی جاری در ساحت تربیت جنسی در فقه تربیتی». دوفصلنامة مطالعات فقه تربیتی، 6(12).
امامی، سیدحسن (1378). حقوق مدنی. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
امیرخانی، شکیبا و ویسی، محمود (1398). «بازخوانی ادبیات فقهی حاکم بر روابط جنسی زوجین با رویکرد تحقق سلامت جنسی در ازدواج». فقه پزشکی، 11(40-41)، ص59ـ68.
بحرانی، هاشم بن سلیمان (1415ق). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: واحد تحقیقات اسلامى، چاپ اول.
بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. تحقیق و تصحیح محمدتقی ایروانى و سید عبدالرزاق مقرم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
بستان (نجفی)، حسین (1383). اسلام و جامعه‌شناسی خانواده. قم: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (1366). غرر الحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
توسلی، حسین (1377). «تحلیل حق». مجلة حقوق اسلامی، شمارة 7.
توکلی، غلامحسین (1378). خاستگاه دین از نگاه فروید. تهران: سهروردی.
حاجی ده‌آبادی، محمدعلی و اکرمی، روح‌الله (1396). «کاربست قاعدة دفع منکر در قلمرو خانواده با کاوشی در دلالت آیة وقایه». فقه و حقوق اسلامی، 4(7).
حافظی، معصومه و حسام‌پور، طیبه (1398). «مقایسة رویکرد معروف‌گرا و حقوق‌گرا در انعطاف‌بخشی به روابط همسران و حقوق زنان (با تأکید بر آیة 228 سورة بقره)».مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شمارة 11، ص25ـ43.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. تصحیح محمد بن محمد الحسین القائینى. قم: مؤسسة معارف اسلامى امام رضا علیه‌السلام.
حسینی سیستانی، سید علی (1417ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر آیت‌الله سیستانی، چاپ پنجم.
حلی (محقق)، نجم‌الدین ابوالقاسم جعفر بن حسن بن یحیی (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
حویزی، عبدعلى بن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین. تصحیح هاشم رسولى. قم: اسماعیلیان.
خطیب، عبدالکریم (1424ق). التفسیر القرآنى للقرآن. بیروت: دار الفکر العربی.
داداشی چکان، محمدمهدی و آشنا، حمید (1397). «نشوز زوج، تزلزل در سلامت جنسی زوجه، وضعیت فراموش‌شده در قوانین ایران». مطالعات حقوق شهروندی، شمارة 9، ص35ـ54.
راسل، برتراند (1365). تاریخ فلسفة غرب. تهران: پرواز.
رفائی، سلیمه (1397). «نقش عرف در تفسیر قوانین خانواده در نظام حقوقی ایران».مطالعات علوم سیاسی حقوق و فقه، شمارة
شبیری زنجانی، سید موسی (1419ق). کتاب نکاح؛ تصحیح مؤسسة پژوهشى راى‌پرداز. قم: مؤسسة پژوهشى رأى‌پرداز، چاپ اول.
شعربافچی‌زاده، مرضیه؛ صادقی فسایی، سهیلا؛ آذری، هاجر و میرخانی، عزت‌السادات (1399). «تبیین حق جنسی زوجین در بستر متون فقهی و حقوقی». فصلنامة فرهنگی‌ـ‌تربیتی زنان و خانواده، 14(50).
صادقی تهرانی، محمد (1406ق). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه. قم: فرهنگ اسلامى.
ـــــــــــــــ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. تصحیح احمد حبیب عاملى. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن على (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسة معارف اسلامى. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اول.
عباسی، مهدی و پسندیده، عباس (1396). الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی. قم: دار الحدیث.
عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه (1386). «مبانی حسن معاشرت به معروف در نظام حقوقی خانواده از منظر قرآن کریم». ندای صادق، شمارة 48.
عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه و محمدی آرانی، اکرم (1391). «نقش عرف در حقوق غیرمالی زوجین».فصلنامة پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شمارة
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1373ق). کنز العرفان فى فقه القرآن. تصحیح محمدباقر شریفزاده و محمدباقر بهبودى. تهران: مرتضوى.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فضل‌الله، محمدحسین (1383). دنیای زن. تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
ـــــــــــــــ (1419ق). من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک.
فهرستی، زهرا (1390). «بررسی حقوق جنسی زوجین و چالش‌های مرتبط با آن (مطالعة موردی: فسخ نکاح و عیوب مجوز آن)». فقه و تاریخ تمدن ملل اسلامی، شمارة 28.
قرطبی، محمد بن احمد (1364ق). الجامع الأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). اصول کافی. تهران: چاپ اسلامیه، چاپ چهارم.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی(1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
مرعشى نجفى، سید شهاب‌الدین (1406ق). منهاج المؤمنین. گردآوری سید عادل علوى. قم: انتشارات کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى، چاپ اول.
مطهری، مرتضی (1391). اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب. تهران: صدرا.
مظفری، مصطفی و پوراسماعیلی، علیرضا (1390). «اخلاق‌گرایی نه قانون‌گذاری: سهم اخلاق در پهنة خانواده». خانواده‌پژوهی، شمارة 27، ص267ـ280.
مکارم شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
ـــــــــــــــ (1429ق). رسالة توضیح المسائل. قم: انتشارات مدرسة امام على بن ابى‌طالب علیه‌السلام، چاپ پنجاه‌ودوم.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1418ق). منهاج‌الصالحین. قم: مدینه العلم، چاپ بیست‌وهشتم.
ـــــــــــــــ (بی‌تا). التنقیح فی شرح العروه. قم: مؤسسه الخوئی الإسلامیه.
مؤمن، رقیه سادات (1392). جایگاه و محدودة حقوق جنسی زوجین در فقه امامیه و حقوق ایران. ویراستار علمی: صدیقه مهدوی کنی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
نجفی، محمدحسن (بی‌تا). جواهر الکلام. تحقیق محمود القوچانی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
نظری توکلی، سعید و کراچیان ثانی، فاطمه (1397). «قلمرو حقوق همسر در روابط زناشویی از منظر فقه و حقوق خانواده». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شمارة 19، ص359ـ378.
هدایت‌نیا، فرج‌الله(1395). «کارکردهای اصل عفاف در حقوق خانواده». حقوق اسلامی، شمارة 51، ص41ـ70.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 708
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 341
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب
