اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,388 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,220,328 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,215,179 |
تقریری جدید از نظریه فطرت با تأکید بر نظر مطهری و تحلیل انتقادی اشکالات | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| مقاله 9، دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 42، مهر 1402، صفحه 147-168 اصل مقاله (951.95 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/prr.2023.244181.1817 | ||
| نویسندگان | ||
| علیرضا فارسی نژاد* 1؛ امید ارجمند2 | ||
| 1استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| 2دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| چکیده | ||
| نظریه فطرت در سنت اسلامی مبتنی بر مبانی قرآنی، روایی، عرفانی و فلسفی تطور و تکامل یافته است. مطهری علاوه بر مبانی قبلی، از علوم و فلسفه‌های جدید نیز استفاده می‌کند و به نسبت دیگران تقریر جامع‌تری از نظریه فطرت ارائه می‌کند. در این مقاله با روش تفسیر تحلیلی متن‌محور، با بررسی و تحلیل اشکالات واردشده بر نظریه فطرت و همچنین استفاده از نفس‌شناسی صدرایی، تقریری جدید از این نظریه مبتنی بر دیدگاه‌های شهید مطهری صورت‌بندی شده است که مبانی آن در حوزه‌های هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی بدین شرح است: (1) هستی‌شناسی فطری حقیقت و واقعیت و دنیای خارج و مبدأ و معاد را قبول دارد. (2) انسان با بعد شناختی و گرایشی با این واقعیت‌ها و حقایق مواجه می‌شود و به آنها دسترسی پیدا می‌کند. (3) انسان هویت واحد غیرتفکیک‌شده‌ای از طبیعت، غریزه، فطرت (شناخت و گرایش) است. (4) انسان با اراده آزاد می‌تواند در جهت غرایز یا فطریات حرکت کند و برساختی غریزی یا فطری برای خود رقم بزند. (5) فطرت هم برای شناخت‌های عقلی و هم گرایش‌های احساسی ارزش واقع‌نمایی قائل است. (6) بنا بر معرفت‌شناسی فطری، فطرت شناخت و فطرت گرایش دو جنبه درهم‌تنیده معرفت هستند و دارای نوعی وحدت‌اند. (7) نظریه فطرت روش‌های قیاسی، شهودی، نقلی و استقرایی را معتبر می‌داند و به کار می‌گیرد. (8) نظریه فطرت رویکرد چندروشی را به رسمیت می‌شناسد که عینیت و تحصل بیشتری دارد. (9) این روش چندوجهی با سهولت بیشتری می‌تواند فلسفه را به علوم مرتبط کند و امکان استفاده اندیشمندان از نظریات فلسفی را فراهم آورد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فطرت؛ مطهری؛ مبانی هستی‌شناختی؛ مبانی انسان‌شناختی؛ مبانی معرفت‌شناختی؛ مبانی روش‌شناختی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A New Account of Primordial Nature (Fiṭrah) Theory Based on Morteza Motahari’s Viewpoints and Critical Analysis of the Objections | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Alireza Farsinejad1؛ Omid Arjomand2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran | ||
| 2Ph.D. Graduate in Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The theory of primordial nature (Fiṭrah) has been developed in the Islamic tradition based on Quranic, narrative, mystical, and philosophical foundations. Morteza Motahari, besides these foundations, exploits the potentials of modern sciences and philosophies and tries to propose a more comprehensive account of this theory than other Muslem thinkers. This paper, using text-oriented analytical interpretation, provides a new account of the theory of Fiṭrah based on Motahari’s perspectives, taking into accont the most imporatan objection directed to this theory and depending on Mulla Sadra’s psychology. The ontological, anthropological, epistemological, and methodological principles of this novel accont are as follows: 1. Innate (Fiṭrī) ontology is based on accepting truth, reality, the concrete world, the Origin and the Return. 2.Human beings face these realities and truths and access the with their cognitive and tendency-based dimension. 3.Human being is a unitary identity that is not separated from nature, instinct, and Fiṭrah. 4.Human being using his/her free will can move in the direction of instincts or Fiṭrī and creates an instinctive or Fiṭrī construct for him/herself. 5.According to Fiṭrah theory, both intellectual cognition and emotional tendencies represent reality. 6.According to innate epistemology, cognitive Fiṭrah and tendency-based Fiṭrah are two intertwined aspects of knowledge and have a kind of unity.7. In theory of Fiṭrah, the methods of syllogism, intuition, narration, and induction have been considered valid. 8. This theory is based on different methods that can gurantee objectivity concreteness. 9. This multifaceted method can more easily relate philosophy to sciences, so that the scientists can use philosophical theories. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| primordial nature (Fiṭrah), Morteza Motahari, ontological foundation, anthropological foundations, epistemological foundations, methodological foundations | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1375. الاشارات و التنبیهات. شرح نصیرالدین الطوسی. قم: البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1400. رسائل ابن‌سینا. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1404. الشفاء (الطبیعیات). شرح نصیرالدین الطوسی. قم: البلاغة.
ابن‌عربی، محی‌الدین. بی‌تا. الفتوحات المکیة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اکبری، رضا. 1386. «فطرت و بررسی تطبیقی نظریه فطرت». در استاد مطهری و کلام جدید، گردآوری احد فرامرز قراملکی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
بیشاب، جان، و ریچارد ایمزبری. 1394. ایمان و ایمان‌گرایی (دانشنامه فلسفی استنفورد). ترجمه مریم خدادی. تهران: ققنوس.
بیلیکی، نورمن دبلیو. اچ. 1395. پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی. ترجمه، تدوین، مقدمه و تعلیقات سید حمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان و سید مسعود ماجدی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پاپکین، ریچارد. 1391. کلیات فلسفه. ترجمه دکتر جلال‌الدین مجتبوی. تهران: حکمت.
پترسون، مایکل، و دیگران. 1389. عقل و اعتقاد دینی. ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. تهران: طرح نو.
جوادی آملی، عبدالله. 1372. ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد. تهران: الزهراء.
جوادی آملی، عبدالله. 1384. فطرت در قرآن. قم: اسراء.
زمانی، محسن. 1393. آشنایی با معرفت‌شناسی. تهران: هرمس.
سبزواری، حاج ملاهادی. 1369. شرح المنظومه. تصحیح و تعلیق از آیت‌الله حسن‌زاده آملی و تحقیق و تقدیم از مسعود طالبی. تهران: ناب.
سروش، عبدالکریم. 1370. تفرج صنع. تهران: سروش.
سهروردی، شهاب‌الدین. 1374. صفیر سیمرغ. تهران: مولا.
سهروردی، شهاب‌الدین. 1375. مجموع مصنفات شیخ اشراق. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سید رضی. 1414. نهج‌البلاغه. مصحح صبحی صالح. قم: هجرت.
شاه‌آبادی، محمدعلی. 1360. رشحات البحار (الانسان و الفطرة). تهران: نهضت زنان مسلمان.
شاه‌آبادی، محمدعلی. 1380. شذرات المعارف. تهران: دبیرخانه کنگره عرفان و شهادت.
طباطبایی، محمدحسین. 1371. رسائل سبع. قم: مطبعه الحکمه.
طباطبایی، محمدحسین. 1378. مجموعه رسائل. قم: موسسه بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین. 1387. اصول فلسفه و روش رئالیسم. قم: موسسه بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین. 1417. المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، محمدحسین. 2007. مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی. قم: باقیات.
عارفی، عباس. 1388. مطابقت صور ذهنی با خارج. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فارابی، ابونصر. 1408. التعلیقات. بیروت: دارالمناهل.
فارابی، ابونصر. 1996. احصاء العلوم. بیروت: مکتبة الهلال.
فارسی‌نژاد، علیرضا، و امید ارجمند. 1401. «بررسی تطبیقی نظریه فطرت مطهری و نظریه ناهشیار یونگ». پژوهش‌های علم و دین 25.
فرامرز قراملکی، احد. 1386. مطهری و کلام جدید. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کاپلستون، فردریک چارلز. 1392. تاریخ فلسفه، ج. ۷. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
کاپلستون، فردریک چارلز. 1393. تاریخ فلسفه، ج. ۶. ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
مطهری، مرتضی. 1391. یادداشت‌ها. ج. 11، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. 1392. مجموعه آثار، ج. 1، 2، 3، 4، 6، 7، 8، 11، 13، 18، 22، 23، 26. تهران: صدرا.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1366. تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1981. الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث.
ملکیان، مصطفی. 1374. سلسله جزوات درسگفتاری: مرگ و جاودانگی 1. بی‌جا: بی‌نا.
موسوی خمینی، روح‌الله. 1369. سر الصلوة. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
موسوی خمینی، روح‌الله. 1377. شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
موسوی خمینی، روح‌الله. 1380. شرح چهل حدیث. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
نوری، نجیب‌الله. 1391. «به‌کارگیری روش تلفیقی (سه بعدی) در مطالعات علوم انسانی». مجموعه مقالات همایش مبانی علوم انسانی.
وولف، دیوید ام. 1386. روانشناسی دین. مترجم محمد دهقانی. تهران: رشد.
هوشنگی، حسین، و دیگران. 1396. «تحلیل انتقادی از دو استدلال مطهری بر جاودانگی انسان». پژوهشنامه فلسفه دین 29.
یزدان‌پناه، سید یدالله. 1392. مبانی و اصول عرفان نظری. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 238 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 231 |
||