اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,389 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,222,642 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,216,080 |
بررسی تحلیلی «معنا» به‌عنوان متعلَق ادراک وهمی و نقش آن در شکل‌گیری روش و معرفت تجربی از دیدگاه ابن‌سینا | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| دوره 28، شماره 71، فروردین 1403، صفحه 25-52 اصل مقاله (483.24 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/ap.2024.246905.1697 | ||
| نویسنده | ||
| روح الله فدائی* | ||
| استادیار گروه فلسفه اسلامی، مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| ابن‌سینا وظیفه اصلی قوه واهمه را ادراک «معانی» می‌داند و بالتّبع سایر کارکردهای این قوه باید در پرتو این نوع ادراک تبیین‌شود. مقصود اولیه و مشهور او از «معنا» امری ذاتاً نامحسوس است که در محسوسات جزئی تحقق دارد و مصادیق مختلف آن به‌نوعی قابل‌اندراج تحت دوگانه موافقت (ملائمت) و مخالفت (منافرت) اند؛ به‌این‌جهت می‌توان میان این دسته از معانی و عوارض خاصه موجود ارتباط برقرارکرد؛ البته با این تفاوت که معانی هیچگاه حالت اضافی خود نسبت‌به امر محسوس را، نه در مقام تحقق و نه در مقام تصور، ازدست‌نمی‌دهند؛ بااین‌حال ابن‌سینا مقصود دیگری از معنا را نیز به‌عنوان متعلَق ادراک واهمه مدنظر داشته‌است. این معنا همان ارتباط و نسبت میان صور محسوس است که از اشیاء و هویات محسوس خارجی ادراک می‌گردد. چنین معنایی در عین نامحسوس بودن، برخلاف معنای اول، برگرفته و قابل‌فروکاست به محسوسات است. مبتنی‌بر سنخ دوم معنا، می‌توان چگونگی تعمیم‌یافتن حکم محسوسات به امور نامحسوس را در وهمیات تبیین‌کرد. همچنین این تعمیم‌بخشی در حوزه اشیاء محسوس و ویژگی‌های آن‌ها موجب شکل‌گیری استقرا می‌گردد. باتوجه‌به اینکه ابن‌سینا تجربه را حاصل اجتماع استقرای حسی و قیاس عقلی می‌داند، می‌توان نتیجه‌گرفت که واهمه و معانی ادراکی آن در شکل‌گیری روش و معرفت تجربی نقشی محوری ایفا‌می‌کنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابن‌سینا؛ واهمه؛ معنا؛ استقرا؛ تجربه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| “Intentions” in Avicenna’s Psychology and Its Role in Forming the Methodic Experience and Empirical Knowledge | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Roohollah Fadaei | ||
| Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy, The Iranian Institute of Philosophy, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Since Avicenna considers the main function of the estimative faculty to be the apprehension of intentions (maʿānī), other functions of this faculty must be understood in light of this form of apprehension. His primary and well-known meaning of intention is something inherently non-sensible that nonetheless exists within the particular sensibles. These intentions can generally be categorized under the duality of agreeableness (muwāfaqa) and disagreeableness (muẖālafa). Thus, a connection can be established between this class of intentions and particular accidents of existent qua existent. However, intentions never lose their relational aspect to the sensibles neither in the actualization nor in conceptualization. Avicenna also considers another kind of intention apprehended by estimation. This type of intention is nothing but the relation among the sensible forms, which is perceived from the external sensible objects and entities. Although this intention is non-sensible, unlike the first type, it is derived from and reducible to sensibles. Based on this second kind of intention, one can explain how, in estimative propositions (wahmiyyāt), judgments about sensibles are generalized to non-sensible objects. Furthermore, this generalization, if applied to the sensibles and their attributes, leads to the formation of induction. Given that Avicenna considers methodic experience (tajriba) to be the result of the conjunction between sensory induction and syllogism, it can be concluded that the estimative faculty and its apprehended intentions play a central role in the formation of empirical method and knowledge. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Avicenna, estimation, intention, induction, methodic experience | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1326ق- الف). فی إثبات النبوات وتأویل رموزهم وأمثالهم فی تسع رسالات فی الحکمه والطبیعیات. القاهره: دار العرب. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1326ق- ب). فی القوى الإنسانیه وإدراکاتها. فی تسع رسالات فی الحکمه والطبیعیات. القاهره: دار العرب. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1952م- الف). أحوال النفس (فؤاد الأهوانی، به‌تحقیق). القاهره: دار إحیاء الکتب العربیه. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1952م- ب). الشفاء- المنطق (المدخل) (الأب قنواتی، محمود الخضیری، فؤاد الأهوانی، به‌تصحیح). القاهره: المطبعه الأمیریه. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1952م- ج). مبحث عن القوی النفسانیة فی أحوال النفس (فؤاد الأهوانی، به‌تصحیح). القاهره: دار إحیاء الکتب العربیه. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1956). الشفاء- المنطق (البرهان) (ابوالعلاء عفیفی، به‌تحقیق). القاهره: وزاره التربیه والتعلیم. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1960م). الشفاء- الإلهیات (الأب قنواتی، سعید زائد، به‌تصحیح). القاهره: الهئه العامه لشئون المطابع الأمیریه. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1974م). الشفاء- الطبیعیات (النفس) (جرج قنواتی و سعید زاید، به‌تحقیق). القاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1980م). عیون الحکمه (عبدالرحمن بدوی، به‌تصحیح)، بیروت: دار القلم. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1363). المبدأ والمعاد (عبدالله نورانی، به‌اهتمام). تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1371). المباحثات (محسن بیدارفر، به‌تصحیح). قم: بیدار. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، به‌تصحیح). تهران: دانشگاه تهران. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات (مجتبی زارعی، به‌تصحیح). قم: بوستان کتاب. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1383- الف). دانشنامة علائی- رسالة منطق (محمد معین، به‌تصحیح). همدان: دانشگاه بوعلی سینا و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1383- ب). رسالة نفس (موسی عمید، به‌تصحیح). همدان: دانشگاه بوعلی سینا و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1386). القانون فی الطب: الکتاب الأول (علیرضا مسعودی، به‌تصحیح و ترجمه). کاشان: مرسل. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1391). التعلیقات (سید حسین موسویان، به‌تصحیح). تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1396). المختصر الأوسط فی المنطق (سید محمد یوسف ثانی، به‌تصحیح). تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (866 هـ.ق). رسالة فی أصول علم البرهان. أحمد ثالث، 3447. مشخصات نسخه در: المخطوطات العربیّه فی مکتبه طوب قابی سرایی بإستانبول، ص. 418. احمدی سعدی، عباس (1385). معقولات ثانیه فلسفی از دیدگاه مشائیان. پژوهش‌های اعتقادی کلامی، 1(3)، 51-66. پژوهنده، حسین؛ فیروزجائی، یارعلی؛ و سلیمانی امیری، عسکری (1396). بررسی ابعاد هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی قوه واهمه از منظر ابن‌سینا و ملاصدرا. حکمت اسلامی، 4(1)، 9-30. پژوهنده، حسین؛ و سلیمانی امیری، عسکری (1397). معیار در تمایز وجودی قوای ادراکی و تأثیر آن در هویت وجودی قوه واهمه انسان از منظر ابن‌سینا و ملاصدرا. حکمت اسلامی، 5(2)، 113-133. سالاری، یاسر؛ و نجاتی، محمد (1400). تحلیل و بررسی استقلال وجودی و کارکردی قوه واهمه. ذهن، 22(87)، 163-184. شاملی، نصرالله و حداد، وحیده (1390). قوة واهمه و نسبت آن با سایر قوای نفس با تأکید بر آراء ابن‌سینا. آینه معرفت، 11(4)، 19-41. شانظری، جعفر؛ و انشائی، مهدی (1389). وجودشناسی معقولات ثانی فلسفی (با نگاه به تفسیر «عروض ذهنی و اتصاف خارجی»). متافیزیک، 2(5)، 87-104. صیدی، محمود؛ حسینی، علی؛ و موسوی اعظم، سیدمصطفی (1393). روی‌کردی تحلیلی- انتقادی به آرای ابن‌سینا درباب «قوه وهم». ذهن، 15(59)، 35-54. عمادزاده، غلامحسین (1400). جستاری دربارة قوة واهمه از نظر ابن‌سینا. آینه معرفت، 21(4)، 23-40. فدائی، روح‌الله؛ و سعیدی‌مهر، محمد (1400). ابن‌سینا و نوعِ یقین حاصل از تجربه: خوانشی نو. حکمت سینوی (مشکوه النور)، 25(2)، 33-51. فدائی، روح‌الله (1400). تجربه و مبانی عقلی آن نزد جالینوس و ابن‌سینا (رسالة دکتری). قابل‌بازیابی از گنج، پایگاه اطلاعات علمی ایران (ایرانداک ش. d27764775975bb83e18e897d84f ) Black, D. L. (1993). Estimation (Wahm) in Avicenna: The Logical and Psychological Dimensions. Dialogue, 32(2), 219–258. doi:10.1017/S0012217300014414. Black, D.L. (2000). Imagination and Estimation: Arabic Paradigms and Western Transformations. Topoi, 19(1), 59–75. doi:10.1023/A:1006399407731. Hasse, D. N. (2000). Avicenna's De Anima in the Latin West: The Formation of a Peripatetic Philosophy of the Soul 1160-1300. Italy: Warburg Institute. Kaukua, J. (2014). Avicenna on the Soul’s Activity in Perception. In: Silva, J., Yrjönsuuri, M. (eds) Active Perception in the History of Philosophy. Studies in the History of Philosophy of Mind, vol 14. Switzerland: Springer Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-04361-6_6. McGinnis, John (2018). Experimental Thoughts on Thought Experiments in Medieval Islam. In Michael T Stuart, Yiftach Fehige, James Robert Brown (eds) The Routledge Companion to Thought Experiments. London and New York: Routledge. Perler, Dominik (2012). Why is the Sheep Afraid of the Wolf? Medieval Debates on Animal Passions. In Martin Pickavé, and Lisa Shapiro (eds), Emotion and Cognitive Life in Medieval and Early Modern Philosophy. Great Britain: Oxford. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 183 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 242 |
||