اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 508 |
| تعداد مقالات | 4,388 |
| تعداد مشاهده مقاله | 8,219,684 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,214,645 |
بررسی و حل تعارض‌نمای معرفت فطری در قرآن | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| مقاله 9، دوره 22، شماره 2 - شماره پیاپی 44، آذر 1403، صفحه 155-176 اصل مقاله (974.33 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/prr.2024.245235.1869 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی عباس‌زاده1؛ رمضان علی‌تبار2؛ زهره زارعی* 3 | ||
| 1دانشیار گروه معرفت شناسی و علوم شناختی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران. | ||
| 3دانش‌آموخته دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| برخی فلاسفه غربی معتقدند حقایقی در نفس انسان وجود دارد که گویی انسان آن را از جهان دیگری با خود به همراه آورده و پیش از تولد دنیوی واجد آنها بوده یا به نحو دیگری در سرشت انسان نهاده شده‌اند. طبعاً این حقایق، از جهت هستی‌شناختی، از تجربه نشئت نگرفته‌اند. معرفت به چنین حقایقی «معرفت فطری» نام دارد. اما عمده فلاسفه اسلامی، ضمن پذیرش اصل «فطرت» در انسان، فطری بودن معرفت را رد کرده‌اند. در قرآن نیز، صریح برخی آیات دال بر عدم فعلیت معرفت فطری است، لیکن ظاهر آیات دیگر به نحوه‌ای از فعلیت معرفت فطری اشارت دارد. مدعای نوشتار حاضر این است که تعارض‌نمای فوق را به دو شیوه می‌توان برطرف کرد: (1) اخذ ظاهر آیات دسته نخست و تأویل آیات دسته دوم به نفع آیات دسته نخست (شیوه تفسیری)؛ (2) تفکیک علم حصولی و علم حضوری، به این معنا که آیات دسته نخست در مقام تبیین علم حصولی است و آیات دسته دوم در مقام تبیین علم حضوری (شیوه فلسفی). نتیجه این که از منظر تفسیری، معرفت فطری در بدو خلقت به نحو بالفعل حاصل نیست، و در منظر فلسفی، معرفت فطری صرفاً ناظر به علم حصولی (که عمده علوم بشری را در بر می‌گیرد) به نحو بالفعل حاصل نیست، ولی ناظر به علم حضوری به نحو بالفعل حاصل است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قرآن؛ معرفت فطری؛ تفسیر؛ فلسفه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigating and Solving the Paradox of Innate Knowledge in the Qur'an | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahdi Abbaszadeh1؛ Ramazan Alitabar2؛ Zohre Zarei3 | ||
| 1Associate Professor, Department of Epistemology & Cognitive Sciences, Research Institute for Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran. | ||
| 2Associate Professor, Department of Logic of Comprehending Religion, Research Institute for Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran. | ||
| 3Ph. D. Graduate in Transcendent Theosophy, Kharazmi University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Some Western philosophers hold that certain truths exist within the human soul, as if the individual has brought them from another world or possessed them prior to earthly birth, or they have been embedded in human nature in some other way. These truths, from an ontological perspective, are not derived from experience. The knowledge of such truths is referred to as "innate knowledge." However, most Islamic philosophers, while accepting the principle of “Fiṭra” (primordial nature) in humans, reject the idea of knowledge being innate. The Qur'an, in the explicit wording of some verses, also indicates the absence of actualized innate knowledge; yet, the apparent meaning of other verses suggests a form of actualized innate knowledge. The claim of this paper is this paradox can be resolved in two ways: 1. By adopting the apparent meaning of the first set of verses and interpreting the second set in favor of the first (the exegetical method); 2. By distinguishing between “acquired knowledge” (al-ʿIlm al-ḥuṣūlī) and “presential knowledge (al-ʿIlm al-ḥuḍūrī), such that the first set of verses explains acquired knowledge, and the second set explains presential knowledge (the philosophical method). The conclusion is that, from the exegetical perspective, innate knowledge is not actualized at the beginning of creation. However, from the philosophical perspective, while innate knowledge is not actualized in the realm of acquired knowledge (which includes most human knowledge), it is actualized in the realm of presential knowledge. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Qur'an, innate knowledge, interpretation, philosophy | ||
| مراجع | ||
|
قرآن مجید.
ابن فارس، احمد. 1404ق. معجم مقاییس اللغه. ج. 4. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
افلاطون. 1367. دوره آثار افلاطون. ترجمه محمدحسن لطفی. ج. 2. تهران: خوارزمی.
برازش، علیرضا. 1400. تفسیر اهل بیت علیهم السلام. ج. 5، تهران: امیرکبیر.
جوادی آملی، عبدالله. 1384. تفسیر موضوعی جلد 12: فطرت در قرآن. تنظیم و ویرایش محمدرضا مصطفی‌پور. قم: اسراء.
حاج‌حسینی، مرتضی. 1374. «فطرت در قرآن». فصلنامه معرفت، 15: 59-66.
دکارت، رنه. 1369. تأملات در فلسفه اولی. ترجمه احمد احمدی. تهران: نشر دانشگاهی.
راغب اصفهانی، حسین. 1412ق. المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار القلم.
رشیدرضا، سید محمد. 1367. تفسیر المنار. ج. 9. مصر: دارالمنار.
زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق. الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. ج. 2. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ساجدی، علی‌محمد، و مریم سلیمانی. 1393. «بررسی رابطه عالم ذر با مُثل افلاطونی از منظر صدرالمتألهین». خردنامه صدرا، 19(3): 61-78.
سربخشی، محمد. 1395. «بازگشت علم حصولی به حضوری و حل مسئله صدق». حکمت اسلامی، 3(1): 53-74.
سهروردی، شیخ شهاب‌الدین. 1375. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج. 2، 4. تصحیح و مقدمه هانری کربن و سید حسین نصر. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سید قطب، ابراهیم حسین الشاذلی. 1412. فی ظلال القرآن. ج. 3. بیروت و قاهره: دارالشروق.
شهرزوری، شمس‌الدین محمد. 1372. شرح حکمة الإشراق. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن. بی‌تا. التبیان فی تفسیر القرآن. تصحیح و تحقیق احمد حبیب قصیر. ج. 5. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
طباطبایی، سید محمدحسین. 1390. اصول فلسفه و روش رئالیسم. پاورقی مرتضی مطهری. تهران: صدرا.
طباطبایی، سید محمدحسین. 1417ق. المیزان فی تفسیر القرآن. ج. 2، 8، 12، 16. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
غفوری‌نژاد، محمد، و احد فرامرز قراملکی. 1389. «تطور تاریخی تفسیر آیه میثاق و نوآوری». خردنامه صدرا، 62.
کانت، ایمانوئل. 1367. تمهیدات (مقدمه‌ای برای هر مابعدالطبیعه که به عنوان علم عرضه شود). ترجمه غلامعلی حداد عادل. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلینی، ابی جعفر محمد بن یعقوب. 1407ق. الکافی. ج. 2. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. 1403ق. بحار الانوار. ج. 3، 5، 58. بیروت: مؤسسه الوفاء.
مصباح یزدی، محمدتقی. 1364. آموزش فلسفه. ج. 1. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی. 1362. نقدی بر مارکسیسم. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. 1370. فلسفه اخلاق. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. 1373. فطرت. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. 1391. اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.
مظفر، محمدرضا. بی‌تا. المنطق. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374. تفسیر نمونه. ج. 11. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ملاصدرا (شیرازی)، محمد بن ابراهیم. 1363. مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1981. الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. ج. 2، 6. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
موسی‌زاده، عیسی، و مهدی عباس‌زاده. 1400. «مبناگرایی در معرفت‌شناسی ملاصدرا». نقد و نظر، 26(2): 7-31.
هارتناک، یوستوس. ۱۳۷۶. نظریه معرفت در فلسفه کانت. ترجمه غلامعلی حداد عادل. تهران: فکر روز.
Caygill, Howard. 2000. A Kant Dictionary. Blackwell. Dancy, Jonathan, Ernest Sosa, and Matthias Steup. 2010. A Companion to Epistemology. Blackwell. Kant, Immanuel. 2000. Critique of Pure Reason. Translated by Paul Guyer. Cambridge University Press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 188 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 168 |
||