اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 528 |
| تعداد مقالات | 4,593 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,772,445 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,487,600 |
بسترها و پیامدهای آزاداندیشی از منظر نهج البلاغه | ||
| علوم تربیتی از دیدگاه اسلام | ||
| مقاله 1، دوره 13، شماره 28، فروردین 1404، صفحه 5-41 اصل مقاله (1.8 M) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/esi.2025.246515.1798 | ||
| نویسندگان | ||
| سید جلیل امامی میبدی1؛ کمال صحرائی اردکانی* 2؛ یاسر رضاپور میرصالح3؛ علی محمد میرجلیلی4 | ||
| 1دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه میبد، یزد، ایران | ||
| 2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد، یزد، ایران | ||
| 3دانشیار گروه مشاوره دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه اردکان، یزد، ایران | ||
| 4استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد، یزد، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف پژوهش حاضر، تحلیل آزاداندیشی و معرفی بسترها و پیامدهای آن از منظر نهج‌البلاغه است. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوای جهت‌دار قیاسی – استقرایی، به جمع‌آوری گزاره‌هایی از کتاب نهج‌البلاغه پرداخت که حاوی واژه‌های «تفکر و مترادفات آن» بوده و به نوعی با «اندیشه» پیوند خورده بود. پس از مفهوم‌گیری و مقوله‌بندی گزاره‌های منتخب، به آن دسته از گزاره‌هایی که به نوعی به موضوع آزاد اندیشی پیوند خورده، توجه شد و چهار مولفه مبانی آزاداندیشی، شاخصه و ویژگی آزاداندیشی، زمینه و بسترهای تحقق آزاداندیشی و آثار و نتایج تربیتی آزاداندیشی، استخراج گردید. پس از استنباط مولفه‌های به دست آمده، تحلیل آزاداندیشی و جنبه‌های مختلف آن از منظر امیرالمومنین علی علیه السلام مورد توجه قرار گرفت که برخی پیامدهای تربیتی آزاداندیشی نیز حاصل شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که آزاداندیشی برمبنای آزادی انسان و فهم آگاهانه دین پی‌ریزی شده و ضمن اینکه با انتقاد و بیان صریح حقایق، انتقادپذیری و محوریت عقل و عمل به حکم عقل همراه است، نیازمند زمینه و بسترهای تحقق آن، یعنی استقلال فکر، کاستن از تعلقات بی‌اساس، واقع‌بینی و جامع‌نگری، نفی پیش‌فرض‌های ذهنی و مهم‌تر از همه، در نظر داشتن محدودیت‌های اندیشه‌ورزی است. رعایت الگوی آزاداندیشی ارائه شده از سوی نهج البلاغه نیز، پیامدهای تربیتی چون خودداری از رفتار خرافی، دوری از اتهام‌زنی، اجتناب از انفعال، پرسشگری و مطالبه‌گری، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری، انعطاف‌پذیری و پرهیز از فرو رفتن در شبهات را به دنبال دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آزاداندیشی؛ امیرالمومنین علی علیه السلام؛ تربیت؛ نهج‌البلاغه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Contexts and Consequences of Freethinking from the Perspective of Nahjul-Balagha | ||
| نویسندگان [English] | ||
| said jalil emami maybodi1؛ kamal sahraei ardekani2؛ yaser rezapour mirsaleh3؛ ali mohammad mirjalili4 | ||
| 1PhD in Nahjul Balagha, Meybod University, Meybod, Iran. | ||
| 2Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Meybod University, Yazad, Iran | ||
| 3Associate Professor, Department of Counseling, Ardakan University, Yazd, Iran | ||
| 4Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Meybod University, Yazd, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The aim of the present study was to analyze freethinking and introduce its contexts and consequences from the perspective of Nahjul-Balagha. The present study, using the method of directional deductive-inductive content analysis, collected propositions from the book Nahjul-Balagha that contained the words thinking and their synonyms and were somehow linked to thought. After conceptualizing and categorizing the selected propositions, attention was paid to those propositions that were somehow linked to the subject of freethinking, and four components of the foundations of freethinking, the characteristics and characteristics of freethinking, the context and contexts for realizing freethinking, and the educational effects and results of freethinking were inferred. After inferring the obtained components, the analysis of freethinking and its various aspects from the perspective of Imam Ali (a.s.) was considered, and some educational consequences of freethinking were also obtained. The findings of the study showed that freethinking is based on human freedom and conscious understanding of religion, and while it is accompanied by criticism and explicit statement of facts, criticality, and the centrality of reason and action to the dictates of reason, it requires the context and foundations for its realization, namely independence of thought, reduction of baseless attachments, realism and comprehensiveness, negation of subjective assumptions, and most importantly, consideration of the limitations of thinking. Adherence to the freethinking model presented by Nahjul-Balagha also resulted in educational consequences such as refraining from superstitious behavior, avoiding accusations, avoiding passivity, questioning and demanding, accountability and responsibility, flexibility, and avoiding doubts. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Freethinking, Imam Ali (peace be upon him), Education, Nahj al-Balagha | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم، ترجمه کاظم پورجوادی، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی.
نهج‌البلاغه، تحقیق صبحی صالح، قم: دارالهجرة.
آجورلو، فرزانه؛ نیازی، شهریار؛ و امین مقدسی، ابوالحسن (1401). سوررئالیسم بر مبنای اندیشه‌ی آزاد با محوریت مفهوم حریت و حیرت (با نگاهی بر آراء ناقدان معاصر عرب). دو فصلنامة علمی نقد ادب معاصر عربی، 12(23)، 207-222.
آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1390). تحقیقی در دین مسیح. تهران: نگارش.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید هبة الله (بی تا). شرح نهج‌البلاغه (محمد ابوالفضل ابراهیم: محقق). قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
ابن بابویه، محمدبن علی (1362). الخصال(علی اکبر غفاری: محقق). قم: جامعه مدرسین.
ابن سعد، محمد بن سعد (1411). الطبقات الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن منظور، محمد ابن مکرم (1412). لسان العرب. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ابن‌میثم، میثم بن علی (۱۴۰۴). شرح نهج البلاغة. تهران: دفتر نشر الکتاب.
اسدی، محمدعلی؛ موحد، عبدالعزیز؛ و پوربختیار، غفار (1399). نقش خوارج در توسعه و ترویج جریان تکفیری در جهان اسلام. جامعه شناسی سیاسی ایران، 3(4)، 3415-3432.
اسلامی، سید حسن (1383). اخلاق نقد. قم: معارف.
انوری، حسن (1382). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
اورلیوس، مارکوس (1369). اندیشه‌ها (غلامرضا سمیعی: مترجم). بابل: کتابسرای بابل.
اوستین، جول (1399). رهایی از افکار منفی: اندیشه بهتر، زندگی بهتر (مریم امامی: مترجم). تهران: انتشارات ملینا.
بهرام پور، محمدپیام؛ و القاسی زاده، امین (1395). تیغ. تهران: نشر تعالی.
بیابانکی، سیدمهدی (1398). سوگیریهای شناختی ذهن‌انسان‌در‌پذیرش باورهای دینی. پژوهشنامه فلسفه دین، سال هفدهم، 2(34)، 201-224.
پورکبر، الیاس؛ زاهدی، عبدالرضا؛ و حبیب زاده، رقیه (1396). گونه‌های انعطاف پذیری در احکام و قوانین قرآن، دومین کنگره علوم اسلامی، علوم انسانی، تهران: انجمن علمی هم اندیشان مبتکر.
ترمانینی، عبدالسلام (1385). رویدادهای تاریخ اسلام (سیدعلیرضا واسعی و دیگران:مترجم). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
تقوی رضوی زاده، الهام (1401). مروری بر کارکرد تربیت اسلامی در آزاد اندیشی و تاثیر آن بر خلاقیت، کنفرانس ملی مدیریت، اقتصاد و علوم اسلامی، مجموعه مقالات، ص 594.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410). غرر الحکم و درر الکلم (رجایی: مصحح). قم: دار الکتاب الإسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1387). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی (احمد واعظی: محقق). قم: اسراء.
حرانی، أبو محمد ابن شعبه (1363). تحف العقول عن آل الرسول (على اکبر غفاری: مصحح). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
حمیری، عبدالله بن جعفر (1413). قرب الإسناد. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
خواجه سروی، غلامرضا؛ حسینی، سید جواد (1393). تبارشناسی آزادی در سنت مردمسالاری دینی (مطالعه موردی: سیره رضوی)، فرهنگ رضوی، شماره 8، 79-104.
دانشور، علیرضا (1381). ذکر از دیدگاه قرآن با تکیه بر آثار تربیتی آن. پایان نامه ارشد، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رفیعی، رمضانعلی (1383). پاسخگویى در گفتار و سیره امیرالمؤمنین علیه السلام. مجله حصون، 1 (1).
زاهد غیاثی، محمّد (1380). تفکّر از منظر قرآن. بشارت، شماره ۲۵.
زبرجد، سیدمحمدهادی؛ مومن، سید هانیه؛ و کاراندیش، سولماز (1396). موانع و عوامل واقع بینی از منظر قرآن و حدیث. پژوهشنامه معارف قرآنی، 8 (28).
شعبانپور، محمد؛ و کوئینی، فرشته (1393). اصول و روشهای نقد از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه. سراج منیر، 5(15).
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413). الأمالی. قم: کنگره شیخ مفید.
عبده، محمد (بدون تاریخ). شرح نهج البلاغة (عبده). مصر: مطبعه الاستقامه.
عظیمی، غلام سرور (1401). تعصب زدایی در پرتو تفکرقرآنی و عقلی. دوفصلنامه یافته‌های فقهی معارفی، 2(3).
علی اکبرزاده، حامد؛ و محمدرضایی، محمد (1393). نقش عقل در معرفت دینی و کاستیهای آن. دو فصلنامه انسان پژوهی دینی، 11(32)، 29-47.
فتحی، زهرا (1392). آزاد اندیشی در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه شهید مطهری، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، شماره 19، صص 31-53.
-----------(1397). بررسی موانع و حدود و ثغور آزاد اندیشی دینی در جریان تربیت دینی در آثار شهید مطهری، مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، شماره 36، صص33-55.
فرزانه، عبدالحمید (1398).آزاد اندیشی و آفت‌های آن از منظر قرآن کریم، پژوهش‌های اعتقادی کلامی، شماره 36، 195-224.
کلانترى، ابراهیم (1391). موانع تفکر صحیح از دیدگاه قرآن کریم، نشریه معرفت، 20(164)
کلانتری، علی اکبر (1385). اخلاق زندگی. قم: معارف.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محمدی، علی (1391). تعصب از منظر نهج‌البلاغه و پیامدهای تربیتی آن، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
مطهرنیا، مهدی (1383). بنیان‌های نظری آزاد اندیشی دانشگاه مولد و نهضت تولید علم، اندیشه انقلاب اسلامی، شماره9، 50-75.
مطهری، مرتضی (1383). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا.
-----------(1373). اسلام و مقتضیات زمان، تهران: صدرا.
-----------(1376). عدل الهی، تهران: صدرا.
-----------(1380). پانزده گفتار، تهران: صدرا.
-----------(1395). مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: صدرا
-----------(1396). نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.
معارف، مجید؛ و شریعتی نیاسر، حامد (1393). عقلانیت و مقابله با خرافات با تاکید بر آثار سید مرتضی، پژوهشنامه قرآن و حدیث، 7(14)، ۷-۳۴.
مغنیه، محمد جواد (۱۹۷۹). فی ظلال نهج البلاغة، بیروت: دار العلم للملایین.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۵)، پیام امام امیر المؤمنین (ع)، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
منتظری، حسینعلی (1395). درس‌هایی از نهج‌البلاغه. تهران: سرایی.
مؤید، یحیی بن حمزه (1424). الدیباج الوضی فی الکشف عن اسرار کلام الوصی. یمن: مؤسسة الإمام زید بن علی الثقافیة.
نقوی قائنی، محمدتقی (بی‌تا). مفتاح السعادة. تهران: مکتبة المصطفوی.
هاشمی خویی، حبیب ا... بن محمد (1400). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. تهران: مکتبه الاسلامیه.
Moore, A., & Malinowski, P. (2009). Meditation, mindfulness and cognitive flexibility. Consciousness and Cognition, 18(1), 176-186.
Corbin, C. B., & Noble, L. (1980). Flexibility: A major component of physical fitness. Journal of Physical Education and Recreation, 51(6), 23-60.
Dickstein, D. P., Nelson, E. E., McClure, E. B., Grimley, M. E., Knopf, L., Brotman, M. A., ... & Leibenluft, E. (2007). Cognitive flexibility in phenotypes of pediatric bipolar disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 46(3), 341-355.
Haselton, M. G.; Nettle, D. & Andrews, P. W. (2005). The evolution of cognitive bias. The Handbook of Evolutionary Psychology, 724–746.
Merriam-webster’s collegiate dictionary (2007),Tehran: Rahnama.
Skinner, B. F. (1948). Superstition in the pigeon. Journal of Experimental Psychology, 38(2), 168-172. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 278 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 22 |
||