اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 540 |
| تعداد مقالات | 4,678 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,235,309 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,869,399 |
نقد برداشت غزالی از عبارات ناظر به شراب‌خواری ابن‌سینا | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| مقاله 11، دوره 29، شماره 73، خرداد 1404، صفحه 239-262 اصل مقاله (589.56 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/ap.2025.247875.1727 | ||
| نویسندگان | ||
| غلامعلی مقدم* 1؛ محمد مهدی سلامی2 | ||
| 1استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، خراسان رضوی، ایران | ||
| 2دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، خراسان رضوی، ایران. | ||
| چکیده | ||
| غزالی از مخالفان بزرگ و نامدار فلسفه است. او تلاش خود را برای مقابله با فلسفه و فلاسفه ازطریق نقد نظری و عملی، اثبات تهافت درونی، نقدهای بیرونی و ارزیابی شخصیت و رفتارهای فیلسوفان به‌کارگرفته‌است. او در برخوردی روان‌شناختی ابن‌سینا را ـ که نمایندة رسمی جریان تفکر فلسفی عصر او به‌حساب‌می‌آید ـ به بی‌اعتنایی به احکام شریعت و ارتکاب برخی معاصی ازجمله شرب خمر متهم‌کرده‌است. این شیوه بر تودة مردم که تابع احساسات و عواطف‌اند و محبت و نفرت آن‌ها در پذیرش و انکار افکار نقشی اساسی دارد، بسیار اثر‌گذار است. بخشی از ادعا و دلیل غزالی در این زمینه ناظر به عباراتی است که از خود ابن‌سینا یا دربارة او نقل‌شده‌است. مسئلة تحقیقْ بررسی میزان دلالت و اعتبار این نحوه استناد در اثبات مدعای موردنظر است. در این مقاله به‌روش تحلیلی ادلّه و عبارات ادعاشده تجزیه و تحلیل‌شده و نشان‌داده‌شده‌است که: 1) دراین‌باره گزارش‌های مورداستناد گرفتار تعارض و تهافت در محتوا است. در این گزارش‌ها ابن‌سینا در حل مسائل علمی به نماز و قرآن و معنویت و التجاء به درگاه خدا معتقد است و بلافاصله بعد از بازگشت از مسجد به ارتکاب شرب خمر اقدام‌می‌کند؛ 2) لفظ «مشروب» و «شراب» میان «شراب، شیره، آبمیوه و معجون» مشترک است و ترجیح شراب انگوری دلیل موجهی ندارد؛ 3) آراء فقهی در حرمت و حلیت برخی اقسام شراب، مانند شراب خرما، و شرایط آن‌ها مختلف است و مطابق قرائن و شواهد، در فقه رایج آن زمان مشروب مورداستفادة ابن‌سینا و دیگران حرمت نداشته‌است؛ بنابراین جهات برداشت غزالی محلّ تأمل و تردید است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| غزالی؛ نقد فلسفه؛ نقد ابن‌سینا؛ شرب خمر فلاسفه؛ اتهام شراب‌خواری به فلاسفه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Critique of al-Ghazālī’s Interpretation of Avicenna’s Alleged References to Wine Consumption | ||
| نویسندگان [English] | ||
| gholamali moghaddam1؛ mohammad mahdi salami2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Philosophy and Theology, Razavi University of Islamic Sciences | ||
| 2PhD Candidate in Islamic Philosophy and Theology, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Khorasan Razavi, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Al-Ghazālī is among the most prominent critics of philosophy in the Islamic tradition. He opposed philosophers through both theoretical and practical critiques, including arguments for internal incoherence, external objections, and moral appraisals of philosophers’ character and conduct. Among his accusations, al-Ghazālī charges Avicenna—regarded as the foremost representative of the philosophical current of his era—with disregard for the rulings of the Sharī‘a and with committing certain sins, including wine consumption. This type of critique, which appeals to psychological and emotional sentiments, had a strong impact on the general public, whose acceptance or rejection of ideas was often influenced by their feelings toward the thinker. Part of al-Ghazālī’s case rests on phrases either written by Avicenna himself or attributed to him. The central issue examined in this article is the evidential weight and reliability of such references in substantiating al-Ghazālī’s claim. Using an analytical approach, the study shows that: (1) the reports cited as evidence are internally contradictory—for instance, they portray Avicenna simultaneously as engaged in prayer, Qur’ānic recitation, and seeking divine assistance in solving scientific problems, while at the same time returning from the mosque to drink wine; (2) the terms mashrūb and sharāb are semantically broad, encompassing not only wine but also syrups, fruit juices, and medicinal mixtures, with no decisive reason to interpret them as grape wine; and (3) juristic opinions regarding the prohibition or permissibility of certain beverages, such as date wine, varied at the time, and based on historical and legal context, the drink attributed to Avicenna and others may not have been considered unlawful. Accordingly, these considerations render al-Ghazālī’s interpretation questionable and open to serious doubt. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| al-Ghazālī, critique of philosophy, critique of Avicenna, wine (sharāb), accusation of wine consumption | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم (1389) (ناصر مکارم شیرازی، به‌ترجمه). قم: مدرسة الامام علی بن ابیطالب.
نهج البلاغه (1403) (محمد دشتی، به‌ترجمه). مشهد: به نشر.
آسمانی، امید، و ساجدی، علی‌محمد (1389). ملاحظات اخلاق علمی و عملی در زندگی و آثار ابن‌سینا. طب و تزکیه، (76)، 91-82.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1408ق). تاریخ ابن خلدون. بیروت: دار الفکر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات (مجتبی زارعی، به‌تصحیح) قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). دفع المضار الکلیة عن الأبدان الإنسانیة. دمشق: معهد التراث العلمی العربی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). رسائل. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). الرسائل فی الحکمة و الطبیعیات (فی علم الاخلاق). قاهره: دار العرب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2005م). القانون فی الطب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1364). ترجمة الأضحویه (حسین خدیوجم، به‌تصحیح) تهران: اطلاعات.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن‌قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد (بی‌تا). الشرح الکبیر. بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن‌همام، کمال‌الدین محمد بن عبدالواحد السیواسی (بی‌تا). فتح القدیر. قم: دار الفکر.
ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر (۲۰۰4م). صوان الحکمة و ثلاث رسائل (عبدالرحمن بدوی، به‌تحقیق) پاریس: دار بیبلیون.
باغستانی، اسماعیل (1386). نیم‌نگاهی به زندگی و سیرت اخلاقی ابن‌سینا. اخلاق کاربردی، ۳ (9 و 10)، 237-224.
بیهقی، علی بن زید (1390). تتمة صوان الحکمة (محمد شفیع، به‌تصحیح). تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
جمال‌الدین الرومی البابرتی، محمد بن محمد بن محمود (بی‌تا). العنایة شرح الهدایة. قم: دار الفکر.
جوزجانی، ابوعبید (1331). سرگذشت ابن‌سینا. تهران: انجمن دوستداران کتاب.
خلیلی، اکرم، و اکبری، رضا (1387). ابن‌سینا فیلسوف عقل ـ ایمان‌گرا. حکمت سینوی، ۱۲(۳۹)، 94-81.
سلطانی کوهانستانی، مریم، و مرتضی، شجاری (1391). نقش تهذیب نفس در معرفت‌شناسی سینوی. حکمت سینوی، 16(47)، 130-111.
سخایی، سیده مژگان (1391). «سعادت از نگاه ابن‌سینا و آگوستین: مطالعه‌ای مقاسیه‌ای». حکمت سینوی، 16(47)، 109-89.
الشیبانی، عبدالله بن احمد بن حنبل (1406ق). السنة (محمد سعید سالم القحطانی، به‌تحقیق). دمام: دار ابن القیم.
غزالی، محمد بن محمد (1382). تهافت الفلاسفة. (دنیا سلیمان، به‌تحقیق). تهران: شمس تبریزی.
غزالی، محمد بن محمد (1993م). المنقذ من الضلال و الموصل إلی ذی العزة و الجلال (بو ملحم علی، به‌تحقیق) بیروت: دار و مکتبة الهلال.
غزالی، محمد بن محمد (1416ق). مجموعة رسائل الإمام الغزالی. بیروت: دار الفکر.
غزالی، محمد بن محمد (1406ق). جواهر القرآن، تحقیق محمد رشید رضا القبانی. بیروت: دار إحیاء العلوم.
مرغینانی، علی بن ابی‌بکر (۱۴۱۷). الهدایة شرح بدایة المبتدی (احمد نعیم اشرف نور، به‌تصحیح) کراچی: إدارة القرآن و العلوم الإسلامیة.
مقدم، غلامعلی، و سلامی، محمدمهدی (1402). نقد و بررسی مواجهة جدلی غزالی در نسبت ضعف ایمان و شرب خمر به فلاسفه. شیعه شناسی، 21(83)، 196-177.
نصرتی، کمال؛ نوروزی، رضاعلی؛ میرشاه جعفری، سید ابراهیم؛ و بختیار نصرآبادی، حسن‌علی (1393) اهداف تربیت از نگاه ابن‌سینا. حکمت سینوی، 18(51)، 126-115.
نصر، سید حسین (1382). غزالی حکیم معاند فلسفه (در مجموعة جاودان خرد) (سید حسن حسینی، به‌اهتمام). تهران: سروش.
وزارت اوقاف کویت (۱۴۱۴ق). الموسوعة الفقهیة. کویت: دولة الکویت وزارة الأوقاف و الشؤون الاسلامیة.
طبری، محمد بن جریر (1373). تاریخ‌نامهٔ طبری (دوران اسلامی). تهران: البرز.
مصطفوى، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
حلبی، علی‌اصغر (1376). تاریخ علم کلام در ایران و جهان. تهران: اساطیر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 156 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 72 |
||