اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شمارهها | 546 |
| تعداد مقالات | 4,734 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,588,327 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,129,437 |
تحلیل محتوای روایات مهدویت در مدرسه حدیثی قم تا دوران شیخ صدوق(ره) | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| دوره 19، شماره 1 - شماره پیاپی 37، مهر 1404، صفحه 193-219 اصل مقاله (1.52 M) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/qhs.2025.248394.4151 | ||
| نویسنده | ||
| مسلم کامیاب* | ||
| گروه جریان شناسی مهدویت، پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مدرسه حدیثی قم، یکی از مراکز علمی مهم و اثرگذار در مکتب امامیه است که همواره مورد توجه محققان بوده است. مطالعات موجود درباره آموزههای مهدویّت در مدرسه قم، با کمبودهایی از جمله فقدان نگاه مدرسهمحور و تحلیل ناکافی محتوای روایات مواجه است. بررسی دقیق روایات مهدوی این مدرسه، تصویر روشنی از آموزههای مهدوی آن دوره ارائه میدهد.از اینرو، نوشتار پیشرو با روش توصیفی– تحلیلی و بر اساس «تحلیل محتوا»، با استخراج ۳۵۸ روایت از میراث محدثان قم، به تحلیل آموزههای مهدویت در این مدرسه تا پیش از دوره شیخ صدوق پرداخته است. در ابتدا، بر اساس منابع موجود، بیشترین نقل در منابع مستقیم، توسط مرحوم کلینی و آن هم در کتاب «الحجه» صورت گرفته است؛ اما در منابع واسطهای، شیخ صدوق(ره) (با توجه به زیست او در آن دیار) نقش مؤثری در نقل و بقای میراث مهدویِ قمیها داشته است. بر اساس موضوعات بررسیشده، از میان مجموعه روایات، نزدیک به ۴۶۸ واحد تحلیل (شامل جمله، عبارت و مضمون حدیثی) استخراج گردید. این واحدها در چهار محور اصلی ساماندهی شدند: ویژگیهای شخصی امام مهدی(عج)، دوران غیبت، نشانههای ظهور و دوران ظهور. در این میان، شناخت تبار امام مهدی، غیبت، انتظار، توقیعات و رفتارشناسی امام در عصر ظهور، از بسامد بالایی برخوردار بود که خود حکایت از گفتمان غالب مدرسه حدیثی قم دارد. در مقابل، مسئله شمایل امام، ادعیه مهدوی و نشانههای ظهور، چندان جایگاهی در میان محدثان قم نداشته است. وجود برخی از گزارشهای فوقالعاده، نشاندهنده روحیه نصگرایی مدرسه حدیثی قم است. | ||
| کلیدواژهها | ||
| امام مهدی (عج)؛ مهدویت؛ مدرسه حدیثی قم؛ تحلیل محتوای کمّی؛ تحلیل محتوا کیفی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Content Analysis of Mahdism Narrations in the Hadith School of Qom up to the Era of Shaykh Ṣadūq | ||
| نویسندگان [English] | ||
| moslem kamyab | ||
| Mahdism Flowology Department, Mahdism and Future Studies Research Institute, Islamic Science and Culture Research Institute, Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The Hadith School of Qom is one of the important and influential scholarly centers of the Imami tradition, which has always attracted the attention of researchers. However, existing studies on Mahdism teachings within the Qom school suffer from certain shortcomings most notably, the lack of a school-centered perspective and insufficient content analysis of the related narrations. A careful examination of the Mahdist narrations from this school provides a clearer picture of its doctrinal teachings on the subject. Accordingly, the present study, employing a descriptive–analytical method and based on content analysis, extracts 358 narrations from the hadith heritage of Qom’s traditionists in order to analyze the Mahdist teachings of this school prior to the era of Shaykh Ṣadūq. Initially, based on existing sources, the greatest number of direct transmissions are found in the works of the late Kulaynī, particularly in his book "al-Ḥujjah". In intermediary sources, however, Shaykh Ṣadūq given his residence in that region played a significant role in transmitting and preserving the Mahdist legacy of the scholars of Qom. Based on the thematic analysis, from the collected narrations approximately 468 analytical units (including sentences, phrases, and hadith contents) were extracted. These were organized into four main categories: The personal characteristics of Imam Mahdī(PBUH),The period of occultation (ghaybah),The signs of appearance (ẓuhūr), andThe period of appearance itself. Among these, the themes of the Imam’s lineage, occultation, expectation (intiẓār), epistles (tawqī‘āt), and the Imam’s behavioral characteristics in the era of appearance had the highest frequency, reflecting the dominant discourse of the Hadith School of Qom. In contrast, topics such as the physical depiction of the Imam, Mahdist supplications, and signs of the appearance held relatively minor positions among Qom’s traditionists. The presence of certain extraordinary reports further indicates the text-centered and literalist orientation of the Hadith School of Qom. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Imam Mahdi (PBUH), Mahdism, Qom Hadith School, Quantitative Content Analysis, Qualitative Content Analysis | ||
| مراجع | ||
|
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356ق)، کامل الزیارات، نجف: دار المرتضویة.
ابن مشهدى، محمد بن جعفر(1419ق)، المزار الکبیر، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
باردن، لورنس (1375ش)، تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
برقى، احمد بن محمد (1371ق)، المحاسن ، قم: دار الکتب الإسلامیة.
خنیفر، حسین؛ مسلمی، ناهید (1397ش)، روش های پژوهش کیفی، تهران: نگاه دانش.
جباری، محمد رضا (1384ش)، مکتب حدیثی قم، قم: انتشارات زائر.
حلى، حسن بن یوسف (1411ق)، خلاصه الاقوال، نجف: دار الذخائر.
حمیرى، عبد الله بن جعفری (1413ق)، قرب الاسناد، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
خصیبى، حسین بن حمدان (1377ق)، الهدایة الکبرى، بیروت: مؤسسة البلاغ.
خویى، ابوالقاسم (1410ق)، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
سلیمیان، خدامراد (1398ش)، بررسی تحلیلی روایات نشانه های ظهور، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
صدر، محمد (1412ق)، تاریخ الغیبة الصغرى، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
صدر، محمد (1412ق)، موسوعه الامام مهدی، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
صدوق، علی بن الحسین(1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تهران:انتشارات اسلامیه.
صفار، محمد بن حسن(1404ق)، بصائر الدرجات، قم: مکتبه آیت الله مرعشی.
صفری فروشانی، نعمت الله؛ احمدی کچایی، مجید (1391ش)، «چگونگی طرح وکلاء در منابع امامی در دوره غیبت صغرا»، فصلنامه مشرق موعود، سال 6، دوره24، صص163-177.
طبرسی، احمد بن علی (1361ش)، الاحتجاج، مشهد: نشر المرتضی.
طوسی، محمد بن الحسن (1381ق)، رجال، نجف: انتشارات حیدریه.
طوسی، محمد بن الحسن (بی تا)، الفهرست،نجف: المکتبة المرتضویة.
طوسى، محمد بن الحسن (1411ق)، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
طوسى، محمد بن الحسن (1411ق)، الغیبة، دار المعارف الإسلامیة، قم.
عطاردی، عزیزالله (1391ش)، مسند الامام العسکری، تهران: عطارد.
قمی، علی بن ابراهیم (1404ق)، تفسیر قمی، قم: دارالکتب.
کامیاب، مسلم؛ طباطبائی، سید محمد کاظم (2024م)، دراسه حول منهج علی بن ابراهیم القمی فی الروایات المهدویه فی تفسیر القمی، مجله وعد الامم فی القران و الحدیث، سال1، دوره1، صص113-138.
کامیاب، مسلم (1403ش)، «بررسی و تحلیل محتوایی روایات مهدوی قرب الاسناد عبدالله بن جعفر حمیری»، مجله انتظار موعود، شماره 84، صص75-100.
کشی، محمد بن عمر (1384ش)، رجال، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی ، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مازندرانى، محمد صالح بن احمد (1382ق)، شرح الکافی، تهران: المکتبة الإسلامیة.
نجاشى، احمد بن على (1407ق)، رجال، قم:انتشارات جامعه مدرسین.
نعمانی، محمد بن ابراهیم (1397ق)، الغیبة، تهران: مکتبة الصدق.
نمازى شاهرودى، علی (1414ق)، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: فرزند مؤلف.
نیومن، آندروجی (1386ش)، دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی؛ گفتمان حدیثیمیان قم و بغداد، ترجمه مهدی ابوطالبی، محمد رضا امین و حسن شکر اللهی، قم: انتشارات شیعه شناسی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 221 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 69 |
||