روشن, محمد, صادقی, محمد, حسینی, فضه سادات. (1394). حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران. دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 20(62), 95-122. doi: 10.30497/flj.2015.52086
محمد روشن; محمد صادقی; فضه سادات حسینی. "حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران". دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 20, 62, 1394, 95-122. doi: 10.30497/flj.2015.52086
روشن, محمد, صادقی, محمد, حسینی, فضه سادات. (1394). 'حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران', دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 20(62), pp. 95-122. doi: 10.30497/flj.2015.52086
روشن, محمد, صادقی, محمد, حسینی, فضه سادات. حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران. دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق), 1394; 20(62): 95-122. doi: 10.30497/flj.2015.52086
حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران
2کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق7(نویسنده مسؤول)
3دانشجوی دکتری مطالعات زنان (حقوق زن در اسلام) دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
نظام حقوق مالی زوجیت در ایران، به تبع فقه امامیه، حول محور ریاست شوهر بر خانواده شکل گرفته است. نوشتار حاضر ضمن مفروض دانستن این رویکرد، به رابطه میان اشتغال زوجه و ریاست مرد بر خانواده می‌پردازد. مسأله اصلی این است که قانون مدنی در ماده 1117، به زوج در ممانعت زوجه از شغل معین، اختیار داده است. این تجویز قانونی با حق اشتغال زوجه و حقوق مالی مترتب بر آن، ظاهراً در تنافی است؛ مگر آن که در جمع میان اشتغال زن با ریاست مرد بر خانواده، بپذیریم که علی‌رغم آن که ریاست شوهر بر خانواده، قاعده‌ای آمرانه و از آثار ازدواج بر روابط زوجین است، زوج نمی‌تواند از موقعیتی که قانون برای او درنظر گرفته‌است سوء استفاده کند؛ که اگر چنین کند، عمل وی مصداق سوء معاشرت و مخالف ماده 1103 قانون مدنی خواهد بود. صرف نظر از این توجیه، رویکرد فعلی به اصل ریاست شوهر بر خانواده در برخورد با حقوق مالی زوجه و آثار آن در حقوق موضوعه ایران، گاهی واقعیت‌های اجتماعی را نادیده می‌انگارد و از این جهت، تزاحماتی را در پی می‌آورد. به گونه‌ای که موجب برخی آثار مانند سوق دادن نظام مالی زوجیت به سمت شبه مشارکتی، مقبولیت بیش‌ترِ نکاح موقت و عدم تمایل به ازدواج با نکاح دایم می‌شود؛ زیرا این تصور پیش می‌آید که ازدواج با نکاح دایم، موقعیت شغلی و استقلال مالی زوجه را تهدید می‌کند.
The Wife's Right of Employment and its Relationship with the Husband Being the Head of the Family in Shiite Jurisprudence and Iran's Legal System
نویسندگان [English]
Mohammad Roshan1؛ Mohammad Sadeghi2؛ Fezze Sadat Hosseini3
چکیده [English]
In Iran, the system of financial law in marriage, which is according to Shiite(Imamiyya) jurisprudence, revolves around the male head of the family. This article, while hypothesizing this fact, addresses the relationship between the wife's employment rights and the authority of the man as head of the family. The main problem is that in Article 1117 of the Civil Code, the husband has the right to prevent his wife's indulgement in a certain job. This legal permission is apparently in conflict with the wife's right of employment and the financial rights unless we accept, all in all, the man as head of the household and his right to prevent his wife's employment, despite the fact that the husband, as the head of the family, is an imperious rule and is one of the effects of marriage on the couple's relationship, but that the husband cannot abuse the law that is intended for him; if he does so, his action would be evidence of abuse and will be in contrast with Article 1103 of the Civil Code. Irrespective of this justification, the current approach to the husband being head of the family in relation with his wife's financial rights and its effects in Iranian legal systems, sometimes ignores social realities and hence will bring about some interferences in the couple's financial system to a sub cooperative system, greater acceptance of temporary marriage and a reluctance to inter into a permanent marriage contract because permanent marriage contract threatens the wife's employment and her financial independence.
کلیدواژه‌ها [English]
Husband as the head of the family, Wife, Wife's employment, Iran's law, Head of family system, Cooperative system
مراجع
قرآن کریم
اردبیلی، مولی احمد بن محمد، زبده البیان فی براهین الاحکام القرآن، تهران، المکتبه الجعفریه لإحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا
ــــــــــ، مجمع الفائده و البرهان، ج12، قم، مؤسسه نشرالإسلامی، 1362
امیرمحمدی، محمدرضا، نظام مالی خانواده، تهران، میزان، 1388، چاپ اول
انصاری دزفولى، مرتضی، القضاء و الشهادات، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى ،1415هـ، چاپ اول
جبعی عاملی، زینالدین (شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشى ـ کلانتر)، ج3، قم، کتابفروشى داورى،1410هـ، چاپ اول
ــــــــــ، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1408هـ، چاپ اول
جهانی، فرخ‌زاد، «رژیم حقوقی اشتراک اموال زوجین»، مجموعه مقالات حقوق مالی و اقتصادی خانواده، لیلا سادات اسدی، تهران، دانشگاه امام صادق7، ص207ـ241، 1391
حاجی ده آبادی، احمد ، «قضاوت زن»، مجله حقوق اسلامی، سال هشتم، شماره28، ص7ـ35، بهار1390
حسینی میلانی، سیدعلی، کتاب القضاء؛ تقریر ابحاث آیتالله العظمی گلپایگانی، ج3، قم، دارالقرآن الکریم،1413هـ، چاپ دوم
حکیم، سید محسن، مستمسک العروهالوثقی، ج12، قم، منشورات آیت الله العظمی مرعشی نجفی،1404هـ
خوئى، سید ابوالقاسم موسوى، موسوعه الإمام الخوئی، ج41، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام خوئی،1422هـ
دیلمی، احمد و خدادادپور، منیژه، «سوء استفاده از حق ریاست شوهر در منع اشتغال همسر»، مطالعات زنان، سال6، شماره2، پاییز1387، ص111ـ126
روشن، محمد، حقوق خانواده، تهران، جنگل،1390، چاپ اول
روشن، محمد، صادقی، محمد و شفیع‌زاده، مصطفی، «جُستاری فقهی ـ حقوقی بر حقوقِ سیاسی زنان: در پرتو آراء موافقان و مخالفان»،مجموعه مقالات همایش بین‌المللی فلسفه حقوق زن در اسلام، ج2، قم، انتشارات آیین محمود، 1392، ص101ـ126، چاپ اول
سبحانی، جعفر، نظام القضاء و الشهادة فی الشریعه الإسلامیه الغراء، ج2، قم، مؤسسه امام صادق7، 1418هـ، چاپ اول
شجاعی، زهرا، «برای زنان فردا»، مجموعه سخنرانی و مقالات رئیس مرکز امور مشارکت زنان، تهران، سوره مهر،1383، چاپ اول
شمسالدین، محمدمهدی، حدود مشارکت سیاسی زنان در اسلام، ترجمه محسن عابدی، تهران، بعثت، 1376
صفایی، سید حسین، امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، تهران، میزان، 1388
طبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن، مجمعالبیان، ترجمه علی کرمی، تهران، انتشارات فراهانی، 1379
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400ه ، چاپ دوم
ــــــــــ، المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، 1387هـ.، چاپ سوم
عالی‌پناه، علیرضا، شفیع‌زاده، مصطفی و صادقی، محمد، «نظام حقوق مالی زوجیت در ایران؛ با تأکید بر قانون حمایت خانواده مصوب 1391مجلس شورای اسلامی»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی فلسفه حقوق زن در اسلام، ج2، قم، انتشارات آیین محمود، 1392، چاپ اول، ص443ـ464
علائی طالقانی، اعظم، «زنان و ریاست جمهوری»، مجله زنان، شماره35، 1376
فضل‌الله سید محمد حسین، تأملات الاسلامی حول المرأه، بیروت، دارالملاک، بی‌تا/1421هـ
ــــــــــ، دنیا المرأه، بیروت، دارالملاک،1420هـ
قربان‌نیا، ناصر، زنان و حق قضاوت (بازپژوهی حقوق زن)، ج2، تهران، انتشارات روزنو،1384، چاپ دوم
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده، ج1، تهران، شرکت سهامی انتشار،1385، چاپ هفتم
ــــــــــ، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، میزان، 1387
کاظمی، محمود، «ولایت شوهر بر همسر یا مسؤولیت او در برابر خانواده»، دوفصلنامه دانش حقوق مدنی، سال سوم، شماره اول، تهران، بهار و تابستان، ص71ـ84، 1393
محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، تهران، مرکز نشر علوم انسانی،1380
محمدی گیلانی، محمد، «شایستگى زنان براى عهده دار شدن قضاوت»، مجله فقه اهل بیت (فارسی)، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، بی‌تا، چاپ اول
مرتضوی، سید ضیاء، «شایستگی زنان برای قضاوت، نقدی بر مقاله شایستگی زنان برای قضاوت و مناصب رسمی»،حکومت اسلامی، دبیرخانه مجلس خبرگان، سال دوم، شماره6، زمستان1376
مرعشی، سید محمدحسن، «داوری زن در اسلام»،فصلنامه مجله قضایی و حقوق دادگستری، بی‌جا، نشر روزنامه رسمی، شماره17ـ18، پاییز و زمستان1375
مطهری، مرتضی، نظام حقوقی زن در اسلام، قم، صدرا، 1369
