اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 477 |
| تعداد مقالات | 4,073 |
| تعداد مشاهده مقاله | 7,300,192 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,350,420 |
متافیزیک صفات در مدرسه دینی معتزله و اشاعره | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| مقاله 2، دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 40، مهر 1401، صفحه 23-46 اصل مقاله (838.33 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/prr.2022.241472.1693 | ||
| نویسندگان | ||
| مسعود جعفرزاده کردکندی1؛ غلامرضا زکیانی* 2؛ فهیمه داوری1 | ||
| 1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مسئلۀ اصلی توحید این است که یگانگی ذات خداوند چگونه با کثرت صفات او سازگاری دارد؟ آیا خداوند دارای صفات است یا خیر؟ اگر صفتی ندارد، پس صفات سمعی چیست. اگر دارای صفات است چه رابطه‌ای با ذات دارند و چگونه می‌توان از ذات و صفات و ساحت الهی سخن گفت؟ دو گونۀ الهیات تنزیهی و تشبیهی در پاسخ به این پرسش‌ها شکل گرفته و هر یک منجر به برخی محذورات عقلانی شده که نتوانسته‌اند از عهدۀ حل آنها برآیند. گرچه ممکن است تفکیک حقیقت و مجاز نزد معتزله و در موارد اندکی نزد اشاعره بتواند همچون راه‌حلی موضعی عمل کند، اما راه‌حل قابل‌دفاعی نیست و به تبیین دیگری نیاز دارد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی می‌کوشد رویکرد متافیزیکی معتزله و اشاعره به صفات را در قالب سه مسئله به ترتیب منطقی بیان کند: آیا صفات هستی‌شناختی‌اند یا معناشناختی؟ از سنخ معانی واقعی‌اند یا نام و اقوال‌اند؟ الهی‌اند یا انسانی؟ پژوهش حاضر بر این است که از رهگذر تفکیک‌های سه‌گانه مذکور و ارائه تبیین نوینی از رویکرد معتزله به راه‌حل بهتری برسد. به طور خلاصه، هرچند اشاعره صفات را هستی‌های دارای معانی واقعی و پیشازبانی می‌دانند که خداوند خود را با آن صفات وصف می‌کند و به صورت توقیفی توسط خداوند از طریق وحی و سمع به انسان رسیده‌اند، تدقیق در اندیشه معتزله نشان می‌دهد که صفات اموری معناشناختی از سنخ نام و اوصاف زبانی و انسانی‌اند و به صورت عقلی از طرف انسان به خداوند نسبت داده می‌شوند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| متافیزیک صفات؛ وصف؛ قاضی عبدالجبار؛ قاضی باقلانی؛ الهیات تشبیهی؛ الهیات تنزیهی؛ حقیقت؛ مجاز | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Metaphysics of Attributes in the Religious School of Muʿtazilites and Ashʿarites | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Masoud Jafarzadeh Kordkandi1؛ Qholamreza Zakiani2؛ Fahimeh Davari1 | ||
| 1Ph.D. Student of Islamic Philosophy and Theology, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran | ||
| 2Associate Professor, Department of Philosophy, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The main issue of monotheism is how divine unity is compatible with the plurality of attributes. Hence, the question arises whether God has attributes. If God does not have attributes, then what are the revelatory attributes with which He describes Himself? If God has attributes, what is the nature of these attributes and their relation to His essence? How can one speak of the essence, attributes, and divine realm? The apophatic and analogical theologies have been formed in response to these questions, and each has led to some controversies that they have not been able to solve. Although it is possible that the separation of the truth and the metaphor according to the Muʿtazilites and in a few cases according to the Ashʿarites, can act as a temporary solution, it does not seem to be a defensible solution and requires another explanation. This descriptive-analytical study tries to express the metaphysical approach of Muʿtazilites and Ashʿarites about attributes in terms of three issues: Are attributes ontological or semantic? Are they real meanings or names and sayings? Are they divine or human? This research aims to propose a better solution by providing a new reading of Muʿtazilite approach based on the aforementioned metaphysical one. In short, although the Ashʿarites consider attributes to be entities with real and pre-linguistic meanings which God describes Himself with those, and these attributes have reached humans exclusively through revelation, investigating the Muʿtazilite approach depicts that the attributes are semantic matters which are derived from human-linguistic names and are attributed to God by humans through the reason. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Metaphysics of Attributes, Description, Qāḍī ʿAbd Al-Jabbār, Qāḍī Bāqilānī, Analogical Theology, Apophatic Theology, Truth, Metaphor | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌المرتضی. 1985. المنْیة والأمل للقاضی عبدالجبار. تحقیق عصام الدین محمدعلی. الاسکندریه: دارالمعرفة الجامعیة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. 1376. الالهیات من کتاب الشفاء. حققه حسن حسن‌زاده الآملی. قم: المکتب الاعلام الاسلامی.
ابوزید، نصر حامد. 1387. رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن. ترجمۀ احسان موسوی خلخالی. تهران: نیلوفر.
اشعری، ابوالحسن. 1397 ق. الابانه عن اصول الدیانه. حققه فوقیه حسین محمود. القاهره: دارالانصار.
اشعری، ابوالحسن. 1400 ق. مقالات الاسلامیین. ویسبادن: فرانس‌شتاینر.
اشعری، ابوالحسن. 1426 ق. مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج. ۲. حققه نعیم زرزور. المکتبه العصریه.
اشعری، ابوالحسن. 1432 ق. الابانه عن اصول الدیانه. حققه ابوعبدالله العصیمی. الریاض: مدار المسلم للنشر.
اشعری، ابوالحسن.1950. مقالات الاسلامیین. طبعه محمد محی‌الدین عبدالحمید. مصر: مکتبه النهضه المصریه.
باقلانی، ابی‌بکر. 1407 ق. تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل. حققه شیخ عمادالدین احمدحیدر. بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه.
باقلانی، ابی‌بکر. 1421ق. الانصاف فی ما یجب اعتقاده ولایجوز الجهل به. تحقیق و تعلیق و تقدیم محمد زاهد بن الحسن الکوثری. قاهره.
باقلانی، ابی‌بکر. 1957. التمهید. حققه الاب ریتشرد یوسف مکارثی. بیروت: الکتبه الشرقیه.
باقلانی، ابی‌بکر. 1971. اعجاز القرآن. مصر: دارالکتب و الوثاق القومیه.
بصری، ابوالحسین. 2006. تصفح الادله. عنی بتحقیق مابقی منه ویلفرد مادلونغ و زابینا اشمیتکه. فیسبادن.
بغدادی، عبدالقاهر. 1346 ق. اصول الدین. بیروت: دار صادر.
بغدادی، عبدالقاهر. 1977. الفرق بین الفرق. بیروت: دارالآفاق الجدیده.
بغدادی، عبدالقاهر. 2003. اصول الایمان. حققه ابراهیم محمد رمضان. بیروت: مکتبه الهلال.
بلخی. 2018. کتاب مقالات. تحقیق حسین خانصو و اخرون. الاردن: دارالفتح.
بوهلال، محمد. 1394. اسلام اهل کلام. ترجمۀ علی‌رضا باقر. تهران: نگاه معاصر.
جاحظ. 1385. الحیوان. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. بیروت.
جبائی. 2019. کتاب المقالات. تحقیق اوزکان شمشک و آخرون. اسطنبول.
جوینی، امام‌الحرمین. 1950. الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد. تحقیق محمد یوسف موسی، علی عبدالمنعم عبدالحمید. القاهره: مکتبه الخانجی.
حنبلی، ابن‌عماد. 1406 ق. شذرات الذهب، ج. ۲. تحقیق محمد الارناووط. دمشق-بیروت: دار ابن‌کثیر.
خیاط، ابولحسین. 1957. الانتصار و الرد علی ابن‌الراوندی الملحد. بیروت: المطبعه الکاثولیکیه.
خیاط، ابولحسین. 1988. الانتصار و الرد علی ابن الراوندی الملحد. لبنان: دارالندوه الاسلامیه.
رازی، فخرالدین. 1323 ق. لوامع البینات شرح اسماء الله تعالی و الصفات. القاهره: د.ن.
زمخشری. 1407 ق. الکشاف، ج. ۲. بیروت: دارالکتب العربی.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. 1977. الملل و النحل، ج. 1. تقدیم عبداللطیف العبد. القاهره: الانجلو المصریه.
صبحی، احمد محمود. 1985. فی علم الکلام: دراسه فلسفیه لآراء الفرق الاسلامیه فی اصول الدین: المعتزله. بیروت: دارالنهضه العربیه للطباعه و النشر.
عبدالجبار. 1416 ق. شرح الاصول الخمسه. تحقیق عبدالکریم عثمان. مصر: مکتبه وهبه.
عبدالجبار. 1960-1965، المغنی فی ابواب التوحید و العدل. تحقیق طه حسین و آخرون. القاهره: الدارالمصریه للتالیف و الترجمه.
الغرابی، علی مصطفی. 1949. ابوالهذیل العلاف اول متکلم اسلامی تأثر بالفلسفه. القاهره: مکتبه الحسین التجاریه، مطبعه حجازی.
مروّه، حسین. 1979. النزعات المادیه فی الفلسفه العربیه الاسلامیه. بیروت: دارالفارابی.
ملاحمی، محمود. 1991. المعتمد فی اصول الدین. عنی بتحقیق مابقی منه مارتن مکدرمت، ویلفرد مادلونغ. لندن: الهدی.
ملاحمی، محمود. 2010. الفائق فی اصول الدین. تحقیق فیصل بدیرعون. قاهره، دارالکتب و الوثاق القومیه.
ورستیگ، کیس. 1391. تاریخ مطالعات زبان‌شناسان مسلمان. ترجمۀ زهرا ابوالحسنی. تهران: سمت.
ولفسن، هری اوسترین. 1368. فلسفۀ علم کلام. ترجمۀ احمد آرام. تهران: الهدی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 154 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 97 |
||