اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 477 |
| تعداد مقالات | 4,073 |
| تعداد مشاهده مقاله | 7,299,178 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,349,534 |
ساختار گفتگو محور داستان قرآنی حضرت سلیمان (ع) و ملکه سبا بر اساس نظریه منطق مکالمه‌ای میخائیل باختین | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 فروردین 1403 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/qhs.2024.245206.3848 | ||
| نویسنده | ||
| احسان ناصری سراب بادیه* | ||
| معلم، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، ایران، کرمانشاه. | ||
| چکیده | ||
| قرآن کریم و داستان‌های آن، همچون آیینه تمام نمای حقایق زنده و تاریخی، همواره با اعجاز زبان‌شناسی و بلاغی و همچنین محتوای عبرت‌آموز، عینی و ملموس خود به‌عنوان راهنما و معیارعمل، نسل در نسل برای آدمیان حاوی معانی بلند و عمیق اخلاقی، انسانی، اجتماعی و عرفانی هستند و همچنین با گفتمان‌های برهانی و انذارآلود برای مخاطبان درک بهتری از دین و کاربست راهبردهای عملی آن در ترسیم مسیر اخلاقی انسانیِ زندگیِ روزمره ارائه می‌دهند. استفاده از رویکردهای زبان شناسی نظریه‌های نوین همچون "منطق مکالمه ای" باختین در تجزیه‌وتحلیل متون روایی قرآن کریم از منظر علوم انسانی واجتماعی، منجر به کشف زوایا و ابعاد نوآورانه اینگونه نوشتارها می‌شود. یکی از نمونه‌های بارز این داستان‌ها که درآیات ۲۰ تا ۴۴ سوره مبارکه نمل بیان‌شده، داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا است که ابتدا با گفتگوی آن حضرت با هُدهُد در مورد وقایع سرزمین سبا (یمن کنونی) آغازشده و سپس به نامه‌نگاری، دیدار و گفتگو با بلقیس؛ ملکه آن دیار می‌رسد. این داستان در صفحه‌ای از تاریخ روایت می‌شود؛ اما درعین‌حال با مفاهیم زبان‌شناسی، جامعه‌شناختی و همچنین آموزه‌های بلند دینی و عرفانی ارتباط‌عمیقی دارد. داستان‌مذکور بر اساس منطقی گفتگومحور و همچنین اصولی ارزشی، اخلاقی و عبرت‌آموز استوار بوده و شخصیت‌های آن ضمن تعامل و مکالمه با مخاطبان خود، به‌وسیله دلایل استدلالی و برهان عقلانی و گاه با چاشنی انذار و تهدید به تبیین مواضع خود می‌پردازند و همین خصیصه چندصدایی و مکالمه‌ای است که ضرورت بررسی داستان مذکور را بر اساس نظریه "منطق مکالمه‌ای" باختین مشخص می‌کند (مسئله و ضرورت). در همین راستا پژوهش حاضر سعی دارد تا با روش تحلیلی- توصیفی و مطالعه کتابخانه‌ای اجزا و ساختار داستان مذکور را بر اساس مؤلفه‌های پربسامد نظریه مذکور موردبررسی قرارداده و کاربست و میزان تأثیر هرکدام از آن‌ها را تبیین نماید (روش و هدف). یافته‌ها حاکی از آن است که داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا از خصائص چهار مؤلفه اساسی منطق مکالمه ای؛ یعنی گفتار دوسویه یا بینامتنیت (التَناص) در دو سطح زبانی و محتوایی، عبارات پرسشی به عنوان ابزاری تحریک آمیز، ادوات دستوری و همچنین دو مفهوم طی الأرض و طرفةالعین به عنوان کرونوتوپ (الزَمکَنَة) برخوردار است (نتایج). | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| داستان‌های قرآنی؛ حضرت سلیمان(ع)؛ ملکه سبا؛ میخائیل باختین؛ منطق مکالمه‌ای. | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Studying the Dialogue Ooriented Structure of the Qur'anic Story of Solomon (PBUH) and the Queen of Sheba based on Mikhail Bakhtin's Theory of Conversational Logic | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ehsan Naseri Sarabbadieh | ||
| Teacher of the Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Quran Karim and its stories, are like a full-view mirror of living and historical facts, always with its linguistic and rhetorical miracles as well as its instructive, objective and concrete content as a guide and standard of action, generation after generation for people containing high and deep moral, human and social meanings And they are mystical And also, with argumentative and warning discourses, they provide the audience with a better understanding of religion and the application of its practical strategies in drawing the moral-human path of daily life. Using the linguistic approaches of modern theories such as Bakhtin's "conversational logic" in the analysis of the narrative texts of the Holy Quran from the perspective of humanities and social sciences, leads to the discovery of innovative angles and dimensions of such writings. One of the prominent examples of these stories, which is told in verses 20 to 44 of Surah Mubaraka Naml, is the story of Hazrat Suleiman and the Queen of Sheba, which first began with his conversation with Hudhud about the events of the land of Sheba and then followed by writing letters, meeting and talking with Balqis; The queen of that land arrives. This story is told on a page of history; But at the same time, it has a deep connection with linguistic, sociological concepts, as well as high religious and mystical teachings. The above mentioned story is based on dialogue-oriented logic as well as value, moral and instructive principles, and its characters, while interacting and conversing with their audience, explain their positions through rational arguments and arguments, and sometimes with warning and threats And it is this feature of polyphony and conversation that determines the necessity of examining the said story based on Bakhtin's "conversational logic" theory. In this regard, the present research tries to investigate the components and structure of the mentioned story based on the frequent components of the mentioned theory with analytical-descriptive method and library study, and explain the application and the degree of influence of each of them. The findings indicate that the story of Hazrat Suleiman and the Queen of Sheba is one of the characteristics of the four basic components of conversational logic; That is, two-way speech or intertextuality on both linguistic and content levels, question phrases as provocative tools, grammatical tools, as well as the two concepts of Tay Al-Arth and tarfat al-ain as chronotope (al-zamkanah) have. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Quranic stories, Hazrat Suleiman and the Queen of Sheba, Mikhail Bakhtin, conversational logic, Hodhod | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
احمدی، بابک (1378). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.
الجبائی، ابوعلی محمد بن عبدالوهاب (1428ق). تفسیر أبی‌علی الجبائی؛ موسوعة تفاسیر المعتزلة. لبنان: بیروت، الطباعة و النشر دار الکتب العلمیة.
امیری، نادر (1396). «زمینۀ فکری و اندیشۀ ادبی میخاییل باختین». مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)، شماره24، صص291-317.
ایازی، سید محمدعلی (1393). «داستان سلیمان و بلقیس و استناد به آن در جهاد ابتدایی». پژوهش‌های قرآنی، سال19، شماره73، صص52-71.
باختین، میخائیل (1378). تخیل مکالمه‌ای؛ جستارهایی درباره زمان. (رؤیا پور آذر، مترجم). تهران: انتشارات نِی.
براتی، حسین؛ پیروز فر، سهیلا (1400). «تحلیل انگاره طیُّ الارض در روایات اسلامی». علوم قرآن و حدیث، سال53، شماره106، صص97-116.
تودوروف، تزوتان (1377). منطق گفتگویی میخائیل باختین. (داریوش کریمی، مترجم). تهران: انتشارات مرکز.
جوادی آملی، عبدالله (1382). سرچشمه اندیشه؛ مجموعه‌ی مقالات و مقدمات قرآنی. قم: نشر اسراء.
حاجی زاده، مهین؛ استادی، محمد؛ احمدی، قادر (1400). «تحلیل زمان روایی داستان حضرت سلیمان (ع) در قرآن کریم بر اساس نظریه ژرار ژنت». فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، سال6، شماره23، صص57-75.
رجایی، محمد خلیل (1399). معالم البلاغه؛ معانی، بیان و بدیع. شیراز: دانشگاه شیراز.
رضی، احمد (1389). «منطق الطیر عطار و منطق گفتگویی». متن پژوهی ادبی، سال14، شماره46، صص19-46.
زینی وند، تورج؛ صولتی، سمیه؛ صادقی، شیوا (1397). «واکاوی برساخت گفتمانی داستان حضرت سلیمان(ع) در سورۀ نمل با تکیه بر نشانه‌های معناساز مایکل هلیدی». فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی، سال6، شماره4، صص43-73.
ستاری، الهه؛ مجیدی، حسن (1398). «نقد و بررسی خطبه قاصعه نهج‌البلاغه در پرتو نظریه منطق گفتگویی باختین». پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال8، شماره29، صص117-131.
صدقی، حامد؛ گنج خانلو، فاطمه (1395). «تحلیل ساختار روایی داستان حضرت سلیمان(ع) و ملکه سبا بر پایه الگوی روایی گریماس». فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی، سال4، شماره3، صص23-46.
طباطبایی، محمد حسین (1974م)، المیزان فی تفسیر القرآن، مجلد 12، بیروت- لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طنطاوی، محمد سید (1996). القصه فی القرآن الکریم. القاهره: نهضة مصر للطباعة و النشر و التوزیع.
طبرسی، امین الاسلام (1426ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مجلد 7، بیروت-لبنان: دار العلوم للتحقیق و الطباعه و النشر و التوزیع.
غلام‌رضایی، علی‌اصغر (1390). درآمدی بر ساختار روایت قصه‌های قرآن. تهران: دانشکده صداوسیما.
غنی پور ملکشاه، احمد؛ محسنی، مرتضی؛ حقیقی، مرضیه (۱۳۹۴). «دگردیسی منطق گفتگویی در اشعار قیصر امین پور؛ از آرمان‌گرایی تا درون‌گرایی»، مجله متن پژوهی، سال۱۹، شماره64، صص۱۶۶-۱۸۸.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420)، التفسیر الکبیر، مجلد7، بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
قرائتی، محسن (1391). تفسیر نور، تهران: انتشارات درسهایی از قرآن.
محسنی، طاهره (1401). «الگوی ارتباط موثر در سوره مبارکه نمل (مطالعه موردی حضرت سلیمان و ملکه سبا)». مطالعات سبک شناختی قرآن کریم، سال6، شماره2، صص188-210.
محصص، مرضیه (1399). «تحلیلی تربیتی بر کنش‌گفتارهای ملکه‌‌ی سبأ در قرآن». آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث، سال6، شماره1، صص227-240.
معینی علمداری، جهانگیر (1381). «معرفی و نقد کتاب: منطق گفتگویی میخائیل باختین». فصلنامه مطالعات ملی، سال3، شماره12، صص161-175.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از همکاران (1386). برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم: احمدعلی بابایی. تهران: دارالکتب اسلامیة.
مقدادی، بهرام (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: نشر فکر روز.
میریام، معات کاری مونگس (2002). «ملکه سبا و سلیمان در کاوش در شبانی شدن دانش». مجله مطالعات سیاه، سال33، شماره2، صص235-246.
هدائی، علیرضا؛ سلطانی فرد، جواد (1401). «تحلیل انتقادی داستان سلیمان نبی (علیه السلام) و اسبان جهاد». مطالعات قرآن و حدیث، سال15، شماره2، صص213-252.
هولوکوئیست، مایکل، (1395)، مکالمه‌گرایی: میخاییل باختین و جهانش (مهدی امیرخانلو، مترجم). تهران: نشر نیلوفر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 65 |
||