اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 538 |
| تعداد مقالات | 4,679 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,129,437 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,759,443 |
امکان‌سنجی «حجر نسبی» از زاویه مفهوم حجر و تمثیلی بودن موجبات احصائی آن در فقه امامیه و حقوق ایران | ||
| پژوهشنامه حقوق اسلامی | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 مهر 1404 اصل مقاله (1.05 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/law.2025.248713.3831 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدحسین آسیم* 1؛ مهدی محمدزاده2 | ||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه حقوق خصوصی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| این نوشتار، تلاشی است برای پاسخ بدین پرسش که اگر اشخاصی رشید، نسبت به پاره‌ای از حوزه‌های اقتصادی، به‌دلایلی نظیر پیچیدگی‌های خاص آن حوزه، قادر به تشخیص سود و زیان خویش نباشند، آیا قانون‌گذار از نظر مبنایی، امکان حمایت از ایشان با سازوکار حجر نسبی یعنی حجر ایشان نسبت به همان حوزه‌ها را دارد؟ پاسخ به این مسأله، در گرو بررسی ابعاد و زوایای فقهی و حقوقی بسیاری است که از میان آن ابعاد، واکاوی و بررسی تنها دو مورد «مفهوم‌شناسی حجر» و «تمثیلی بودن اسباب احصاء شده از حجر» در دستور کار این مقاله است؛ بنابراین، پژوهش حاضر را می‌توان فتح بابی برای تحقیقاتی دیگر جهت رسیدن به پاسخ نهایی پرسش فوق‌الذکر دانست. این پژوهش، با روش تحلیلی توصیفی و با بررسی مصادر لغت‌شناسی و مطالعه وسیع در متون فقهی اسلام و حقوق ایران انجام گرفته و بدین سرانجام منتهی شده است که بر اساس ریشه‌ها و معنای لغوی حجر و مبانی فقهی آن، و توجه به این نکته که قوانین موضوعه ایران در باب حجر، بر بنیان فقهی استوار است؛ اولاً تعریف مناسب از حجر، چنین است: «ممنوعیتی جزئی یا کلی، به‌نحو مادی و یا حکم وضعی که قانون‌گذار، فقط برای دسته‌ای خاص از اشخاص، بر تصرف آزادانه‌ای از آنان در اموال خود، اعم از تصرف حقوقی، مادی، مستقیم و غیرمستقیم وضع می‌کند؛ در حالی که انجام مستقیم آن تصرف توسط دیگر اشخاص، فی‌نفسه مجاز، صحیح و واجد نفوذ حقوقی است». ثانیاً، چنان‌چه قانون‌گذار، با در نظر گرفتن تمام جوانب فقهی حقوقی، لازم ببیند که ممنوعیتی جدید با ویژگی‌های گفته‌شده در تعریف حجر وضع نماید، ماده 1207 قانون مدنی ایران و احصائاتی که نسبت به اسباب حجر در دکترین فقه امامیه انجام گرفته، اشکال مبنایی برای قانون‌گذار ایجاد نمی‌نماید و این ممنوعیت، مصداقی دیگر از حجر قلمداد خواهد شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عقل؛ بلوغ؛ رشد؛ حجر؛ حجر خاص؛ حجر حمایتی؛ حجر نسبی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Feasibility of ‘Relative Legal Incapacity’: From the Perspective of the Concept of Incapacity (Hajr) and the Exemplary Nature of Its Enumerated Grounds in Shia Jurisprudence and Iranian Law | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Hosein Auseem1؛ Mahdi Mohammad Zadeh2 | ||
| 1LLM Student in Private Law, Faculty of Islamic Studies and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran. | ||
| 2Assistants Professor, Department of Private Law, Faculty of Islamic Studies and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Context & Objective: This research addresses the concept of Hajr (legal incapacity) within Shia jurisprudence and Iranian law, prompted by the complexities of modern economic life. In specialized fields like financial markets, individuals who are legally competent [Rashid] may still lack the specific expertise to identify and avoid detrimental transactions, raising the question of whether legal protection can be extended to them. This study explores the foundational possibility of establishing a form of "relative Hajr" [Hajr Nesbi], which would apply only to specific domains where an individual is vulnerable. The research aims to answer whether the concept of Hajr can be interpreted in an exemplary (non-exhaustive) manner and if the legally recognized causes of incapacity are strictly limited to those explicitly listed in legal and jurisprudential texts, or if new causes can be identified to meet contemporary needs. Method & Approach: The study employs a doctrinal and library-based methodology, utilizing a hermeneutic-analytical approach to examine primary sources. The research begins by establishing a conceptual framework through a lexical and terminological analysis of Hajr and its prerequisite, legal capacity [Ahliyyat]. It then critically assesses the definitions and causes of Hajr presented by both jurists [Fuqaha] and modern legal scholars, highlighting divergences between the broader jurisprudential understanding and the narrower interpretation often found in Iranian positive law, particularly concerning Article 1207 of the Civil Code. The paper contrasts these views, proposes a refined definition of Hajr, and briefly compares the concept with laws on legal incapacity in several U.S. states to demonstrate the viability of a more flexible approach in contemporary legal systems. Findings: The research finds a significant distinction between the definitions of Hajr in Iranian legal scholarship and Shia jurisprudence. While many legal scholars link Hajr to a lack of capacity for legal execution [Ahliyyat al-Istifa'], jurisprudential sources define it more fundamentally as a "prohibition" [Man'] imposed by the Lawgiver on a person's ability to dispose of their property, whether partially or totally. This jurisprudential view supports a more expansive application. Regarding its causes, the study argues that the common legal assumption of an exhaustive list (minority, insanity, and prodigality as per Article 1207) is a misinterpretation. Analysis of classical jurisprudential texts reveals that the enumerated causes were often considered exemplary or conventional for pedagogical purposes, not strictly exhaustive [Hasri]. Therefore, the findings suggest that any condition leading to a legally mandated prohibition on financial disposition, consistent with the Islamic Fiqh, can foundationally be recognized as a cause of Hajr. Conclusion: The study concludes that the restrictive interpretation of Hajr in Iranian positive law is not mandated by its Islamic jurisprudential foundations. Shia jurisprudence allows for a more flexible and expansive understanding, where the causes of legal incapacity are not exhaustively enumerated. Consequently, there is no fundamental jurisprudential barrier preventing the legislator from establishing new forms of Hajr, including "relative Hajr," to protect individuals in specific, complex situations, provided such measures align with a precise definition of the concept. While this research establishes the foundational possibility, it emphasizes that the actual implementation of such a law would require a comprehensive evaluation of competing principles, such as the freedom of contracts versus the protective aims of the law. This paper serves as a crucial first step, inviting further research into the practical and theoretical implications of modernizing the application of Hajr. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Puberty, Sanity, Prudence, Legal Incapacity, Relative Legal Incapacity, Specific Legal Incapacity, Protective Legal Incapacity | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 31 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 7 |
||